Buxoro muhandislik- texnologiya instituti

Ijtimoiy omillar.
Iste’molchi xulqi ijtimoiy tartibdagi omillar bilan belgilanadi: nazorat guruhlar, oila, ijtimoiy roli, nufuzi.
Nazorat (referent) guruhlar. Inson axloqiga turli – tuman referent guruhlar o’z ta’sirini o’tkazadi.
Referent guruhlar – kishilar xulqiga va munosabatiga to’g’ridan – to’g’ri yoki bilvosita ta’sir ko’satadigan guruhlar.
Bu guruxlar anik shaxslar (oila a’zolari, do’stlar, hamkasblar) yoki begona shaxslar ko’rinishida (siyosiy va jamoat arboblari, kinoyulduzlar, biznesmenlar) bo’lishlari mumkin. Nazorat guruhining maxsus shakli bu bir xil maqomdagi insonlardir. Ular bizning ishonchimizga va xaridor xulqiga ulkan ta’sir ko’rsatadi.
Oilani ta’siri odatda kuchli va turg’undir. Juda kichik yoshdan oila yakka shaxsda iste’molchi dunyokarashini, ya’ni tovarlarga bulgan munosabatini va iste’molchi odoblarini tarbiyalaydi. Ota-onalar va boshqa oila a’zolari katta darajada shaxsning axlokiga ta’sir kursatadilar, chunki yakka shaxs ulardan fakat din, siyosat, iqtisod, shuxratparastlik, o’zini-o’zi hurmatlash, muhabbat to’g’risidagi ma’lumotlarni oladi. Ammo oxirgi yillarda bu kabi oila ta’siri kamayadi, chunki ko’pchilik hollarda ishlaydigan va juda band ota-onalar o’z bolalarini tarbiyasida faol katnashmaydilar, shuning uchun bolalar ijtimoiy qadriyatlarni oiladan tashqarida kidirmokdalar.
Ijtimoiy rol.. YAkka shaxs uni o’rab turgan kishilarga nisbatan turlicha xulqni namoyon etadi. Bir kishining o’zi ham ota, ham rahbar, ham o’g’il, ham turmush o’rtoq bo’lishi mumkin. Qaysi rolni bajarayotganligiga qarab iste’molchilik xulqi ham turlicha bo’ladi.
Nufuz. Bu insonning jamiyatda tutgan o’rni hisoblanadi. O’ziga o’xshash yakka shaxslarni hurmatini qozonish uchun u ma’lum uslubda kiyinishi, ko’rkamrok rayonda yashashi, atrofdagilarga ma’lum bo’lgan odatlarga o’rganishi kerak.
Inson faoliyatini barcha soxalarida obro’li, mashhur insonlar bor (sport, din, iktisod, moda, moliya, siyosat va boshqalar). Obro’ – bu shaxs yoki tashkilotning ko’rsatma yoki fikrlari ular bilan bir sohada umumiy manfaatga ega bo’lgan odamlar uchun to’g’ri deb tan olinadi. SHu sababli nazorat guruxlari va obrulilar fikri tovar va xizmat ishlab chikaruvchilar uchun hamma vaqt muhimdir.