Buxgalteriya hisobi va audit” fakulteti “audit va iqtisodiy tahlil” kafedrasi sevindikov abduxoliq sadullayevich

4. Mavjud rentabellik va xavfni tahlil qiling. Bu moliyaviy mutaxassislar firmani va uning moliyaviy hisobotlarini baholashda haqiqatan ham ahamiyatli bo’lishi mumkin bo'lgan qadamdir. Tahlilning eng keng tarqalgan vositalari bu likvidlik, aktivlarni boshqarish, rentabellik, qarzlarni boshqarish, risk va bozorni baholashga tegishli moliyaviy hisobotlarning asosiy nisbati. Daromadga kelsak, ikkita keng masala mavjud: firmaning o'z aktivlariga nisbatan operatsiyalari qanchalik foyda keltiradi, - firma ushbu aktivlarni moliyalashtirishda qanchalik mustaqillikka ega, - aktsiyadorlar nuqtai nazaridan firma qanchalik foydali.
Nihoyat, har qanday moliyaviy hisobot koeffitsientlarini avvalgi davrlarga yoki boshqa firmalar yoki sanoatning o'rtacha ko'rsatkichlariga nisbatan joriy nisbatlarga qarab, qiyosiy tahlil qilish juda muhimdir.
5. Prognozlangan moliyaviy hisobotlarni tayyorlash. Ko'pincha qiyin bo'lishiga qaramay, moliyaviy mutaxassislar firmaning (va uning tarmog'ining) kelajagi to'g'risida asosli taxminlar qilishlari va ushbu taxminlar pul oqimlari va moliyalashtirishga qanday ta'sir qilishini aniqlashlari kerak. Bu ko'pincha savdo-sotiqning foiz stavkasi kabi texnikaga asoslangan professional moliyaviy hisobot shaklida bo'ladi.
6. Firmani baholash. Ko'plab baholash usullari mavjud bo'lsada, ulardan eng keng tarqalgani diskontlangan pul oqimi metodologiyasining bir turi hisoblanadi. Ushbu pul oqimi prognoz qilingan dividendlar ko'rinishida yoki kapital egalariga yoki korxona asosida beriladigan bepul pul oqimi kabi batafsilroq texnikada bo'lishi mumkin. Boshqa yondashuvlar nisbiy baholash yoki buxgalteriya hisobi asosidagi choralarni, masalan, iqtisodiy qiymatni qo'shishni o'z ichiga oladi.
Keyingi qadamlar. Firma va uning moliyaviy hisobotini tahlil qilish tugagandan so'ng, javob berish kerak bo'lgan boshqa savollar mavjud. Eng muhimlaridan biri: "Biz berilgan raqamlarga haqiqatan ham ishonishimiz mumkinmi?" Buxgalteriya hisobining buzilishi holatlari haqida ko'plab xabarlar mavjud. Bu xato tuzilgan buxgalteriya, daromadlarni boshqarish yoki ochiq qalbaki moliyaviy hisobot deb ataladimi, moliya mutaxassisi ushbu turdagi manipulyatsiyalar qanday amalga oshirilayotganini va eng muhimi, ularni qanday aniqlashni tushunishi kerak.¹²
Xulosa
Joriy, tezkor va istiqbolIi tahlil usullarini iqtisodiy jarayonlarni o'rganishda qoilashga, korxona faoliyatidagi jarayonlan.i axborot man- balaridan foydalanib, to'g'ri ta’riflashga, moddiy, mehnat va moliyaviy resurslardan foydalanganlik darajasiga obyektiv baho bera olishligiga, mahsulotlarni sotishdan. asosiy va umumxo'jalik faoliyatidan ko'rilgan moliyaviy natijalarni to'g'ri aniqlay bilishga, xo'jalikning moliyaviy barqarorligi va to'lovga qodirligi holatini o'rganib, raqobatga barboshli bo'lishlik uchun amalga oshiriladigan tadbirlarni ishlab chiqa bilishga, xo'jalikning iqtisodiy samaradorligini oshirish bo'yicha takliflar berishga va nazoratni usullarini qo'llashga o'rgata bilishligi bilan bo'lajak mutaxassisning kasbiy faoliyatida katta ahamiyat kasb etadi.
Tahlilning bozor iqtisodiyoti sharoitidagi asosiy vazifalari bo'lib quyida- gilar hisoblanadi:

1. 
   korxonaning biznes rejasini tuzish uchun tegishli axborotlar bilan ta’minlash;
   
2. 
   biznes rejaning bajarilishi, korxonaning moliyaviy barqarorligini ta’minlash uchun mavjud ichki va tashqi imkoniyatlarni aniqlash;
   
3. 
   har bir jarayon va hodisaga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash, ularning ta’sirini hisoblash va safarbar qilish;
   
4. 
   mehnat, moddiy va moliyaviy resurslardan samarali foydalanish yo'l- iarini ko'rsatish;
   
5. 
   xo'jalikning iqtisodiy va moliyaviy salohiyotiga, uning to'lovga qodir- ligiga baho berish va chora-tadbirlar ishlab chiqish.
   

Moliyaviy tahlil natijasida olingan xulosalarning amaliyotga joriy etilgandagi samarasi eng avvolo ushbu tahlil jarayonini to’g’ri amalga oshirilganligiga bog’liq. Buning uchun tahlilning tashkiliy masalalari, foydalanilayotgan axborot manbalarining ishonchli va aniq bo’lishi nihoyatda muhimdir. Shundagina tahlilda ko’zlangan natijaga erishish mumkin. Moliyaviy tahlilni olib borayotgan tahlilchi tegishli axbortolarning to’liq va ishonchli manbayiga ega bo’lganidan so’ng keyingi bosqichlarga o’tishi mumkin bo’ladi. İshonchli axborotsiz olib borilgan tahlil hech qanday foyda bermaydi. Moliyaviy tahlilni amalga oshirganda kompyuter texnologiyalari va dasturlaridan samarali foydalanish yanada aniq natijalarga erishishga yordam beradi. Tahlilning keyingi amaliy bosqichida moliyaviy tahlilning eng zamonaviy va dolzarb masalalariga e’tiborni qaratish lozim. Eng avvalo ushbu tahlil natijasida qanday maqsadlar ko’zlanganini bilish muhimdir. Olingan axborotlar tahlili natijasida olingan ko’rsatkichlar atroflicha tahlil qilingach yakuniy xulosaga kelinadi va mavjud risk va imkoniyatlar baholanadi.
Shuningdek bugungi globallashuv sharoitida korxonalarning faoliyatini tahlil qilishda xorij tajribasidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Milliy va xalqaro tahlil ko’p jihatdan o’xshash bo’lsada, asosiy muammo tahlil jarayonida foydalaniladigan axborotlarni to’plash va hisobotlarni shakllantirish usullari va hujjatlarning shakli turlichaligidir. Moliyaviy tahlil jarayonida eng asosiy axborot manbasi buxgalteriya hisobotlari ekanligini hisobga olsak, buxgalteriyaning xalqaro standartlariga o’tish va xalqaro standartlarga javob beradigan hisobot shakllaridan foydalanish shubhasiz, bu boradagi eng muhim qadamdir.
Kompleks moliyaviy tahlil orqali tijoratda ilmiy asoslangan boshqaruv qarorlari qabul qilinadi. Uning yordamida o'sish sur'atlari o'rganiladi, faoliyat natijalari o'zgarishiga omillar ta'siri bo'yicha har tomonlama chuqur va tizimli hisob-kitob ishlari amalga oshiriladi, biznes-reja va boshqaruv qarorlariga aniqliklar kiritiladi, rejaning bajarilishi nazorat ostiga olinib, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish imkoniyatlari aniqlanadi, korxona faoliyatining natijalari baholanadi, iqtisodiy rivojlanish strategiyasi ishlab chiqiladi. Bu murakkab masalalar yechimini topishda malakali iqtisodchi, moliyachi, buxgalter, auditor va iqtisodiy sohadagi boshqa mutaxassislar iqtisodiy tadqiqotning hozirgi sarnarali usuli kompleks moliyaviy tahlil etish yo'llarini puxta o'zlashtirgan bo'lishi kerak.