Bosqichlari Didaktika, uning asosiy kategoriyalari

 
 
Maktab o‘quvchilariga ta’lim berish, tarbiyalash va ularning umumiy 
rivojlanishlarini bir butunlikda amalga oshirish zarur. Ta’lim tizimida ta’lim va 
tarbiyaning birligi qoidasi asosiy va etakchi qoidalardan biri hisoblanadi. U didaktik 
qonunlarning o‘qish va o‘qitish borasidagi tub moxiyatini ifodalaydi; Binobarin, 
o‘quv fanlarining har biri, xatto, ayrmi mavzu va mavzuchalari ham, shubxasiz 
tarbiyalovchilik xarakterga ega. 
Ta’lim jarayonida o‘tilayotgan katta va kichik mavzularning mazmunidan 
kelib chiqadigan tarbiyaviy tomonlarini to‘G‘ri belgilash va uni ta’lim bilan birga 
bir butunlikda amalga oshirishni ta’minlash juda muhim va hal qiluvchi axamiyatga 
‘ga. 
Demak, bir butun ta’lim jarayonida ikki o‘zaro boG‘liqlik: xayotni bilish va 
unga bo‘lgan munosabatni tarkib topish jarayoni ajralib turadi. Maktabda 
beriladigan ta’lim bilan tarbiya o‘rtasidagi pedagogik jarayoning butunligini ta’min 
etuvchi o‘zviy birlikhaimsha mavjud. 
Maktab ta’limida o‘quvchilar tabiiy fanlarni – matematika, kimyo, biologiya, 
astranomiya va boshqa fanlarni o‘zlashtirish orqali ilmiy e’tiqodlari shakllana 
boradi. Ular dunyoni o‘rganish mumkinligini ilmiy asosda anglab oladilar, haqiqatga 
ishonch bilan, yolG‘on narsalarga nafrat bilan qaray oladigan bo‘ladilar. Ular 
ustidan xaqqoniy xukm chiqaradigan aqlli, idrokli, iymonli inson bo‘lib etishadilar. 
Maktab ta’limida gumanitar fanlarning ham tarbiyaviy axamiyati juda 
muhimdir. Tarix fanini o‘zlashtirish orqali o‘quvchilar (yangi taklif etilgan fani 
dasturi asosida) jumxuriyatimiz tarixi, uning rivojlanish bosqichlari, moddiy-
madaniy, jismoniy-siyosiy, ma’naviy jixatdan rivojlanishi, adabiy-badiiy merosi, 
bobokalonlarimiz tomonidan qoldirilgan qimmatli xazinalarimiz, xozirgacha 

---

o‘rganilmay qolgan aql pedagogikasi durdonalari bilan tanishadilar. qo‘ying-chi, 
sharqona udumlar, odatlar dunyosiga kirib boradilar, tarixning chin madadkori xalq 
ommasi ekanligi haqida aniq bilimga ega bo‘ladilar. Adabiyot va san’atni o‘rganish 
o‘quvchilarni chin inson qilib tarbiyalashdagi eng zarur shartlaridan biridar. 
Ta’lim-tarbiyaning birligi ta’lim jarayonini to‘G‘ri tashkil qilish va 
o‘qitishning xilma-xil usullaridjan foydalana olishga ko‘p jixatdan boG‘liq dir. 
Ayniqsa, ta’lim bilan tarbiyaning birligini tiha’minlamoq uchun:
-
bayon qilinayotgan o‘quv materiallarining mazmuni ham ilmiy, ham G‘oyaviy 
jixatdan to‘G‘ri tashkil qilinishi; 
-
o‘qitilayotgan temaning ilmiy va tarbiyaviy moxiyati ochib berilishi, ta’lim 
jarayonida xadislardan foydalanish imkoniyatini yaratilishi; 
-
bayon qilinayotgan ilmiy bilimlarning puxta va mustaxkam o‘zlashtirilishi va 
turmushda unga amal qilinishi; 
-
ta’limda muammoli jarayonni vujudga keltirish, o‘quvchilarning qiziqishlari, 
aktivlik, tashabbuskorliklarini ta’minlashga e’tiborning kuchaytirilishi; 
-
ta’lim jarayonida o‘quvchilarning uyushqoqlik, intizomlilik va javobgarlikni 
sezish, o‘zaro yordam xislarini tarbiyalashni ta’minlamoq zarur.