Bolalar adabiyoti o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Hamza Hakimzoda
Niyoziy
(1889—1929)
Hozirgi zamon o‘zbek adabiyotining asoschilaridan biri Hamza
Hakimzoda Niyoziy 1889- yilda Qo‘qon shahrida tug‘ildi. U 1911- yilda
Qo‘qon shahrida kambag‘al, beva-bechoralarning bolalari uchun
maktab ochdi, „Yordam jamiyati“ tuzdi, kutubxona tashkil etdi.
Yangi maktab, yangicha darslar uchun o‘zi darslik va qo‘llanmalar
yaratdi.
Hamza Hakimzoda o‘quvchilarning tezroq savodini chiqarish
uchun „Yengil adabiyot“, „Boshlang‘ich maktablar uchun
o‘qish kitobi“ kabi maxsus darslik va qo‘llanmalar yaratdi. Uning
bolalar hayotiga oid muhim tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘lgan
asarlari ana shu darslik va majmualarga kiritilgan. Hamza
Hakimzoda, ayniqsa, „O‘qi“, „Kitob“, „Maktab“, „Ilm ista“,
„Qalam“, „Òo‘g‘riso‘z bola“, „Hikoya“, „Òoshbaqa bilan Cha-
yon“ kabi asarlari bilan o‘zbek bolalar adabiyotining taraqqiyotiga
salmoqli ulush qo‘shdi.
O‘QI!
Ko‘zimizga ko‘runub turgan hama asboblar.
Hech biri bo‘lmas edi, gar bo‘lmasa, zinhor o‘quv.
Yer ichida ko‘mulub yotgan hama oltin, kumush
Yuzaga chiqdi bori, bois anga axbor
1
, o‘quv...
Gar dilingda o‘ylagan orzuga yetmoq istasang,
Qimmat umring qilmog‘il behudaga bekor, o‘qi!
Qo‘y o‘yin sayr-u tamoshoni, g‘animat yoshliging,
Shum fe’llardan o‘zingni aylagil bezor, o‘qi!
1
Axbor — ma’lumot, bilim.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

5 8
Ey o‘g‘il, dunyoda bo‘lmoq istasang oliyjanob,
O‘qig‘il maktab kelib, zinhor o‘qi, ming bor o‘qi!
ILM ISTA
Kim bilurdi odam-u olam nadur, hayvon nechik?
Bo‘lmasa erdi agar insonda bu osori ilm.
Qaysi bir mavjuda boqsang bilmoqqa kayfiyatin,
Lozim o‘lgay topmoqa avval o‘qib axbor ilm...
Olamning xurshidi
1
 kundir, odamning xurshidi ilm,
Olamning zulmoti tundir, odamning nodori ilm
2
.
Har murod-u maqsadingga yetmoq istarsan murod,
Ko‘z ochib bedor bo‘l, darkor ilm, darkor ilm!
Ul haqiqat oyiniga sayqal istarsan Nihon,
Ilm ista, ilm ista, istag‘il zinhor ilm!
KITOB
Har ko‘ngilning orzusi shul erur obi hayot,
Qadrini bilgan kishiga, shubhasiz, jondir kitob...
Har murodning boshidur, har muddaoning gavhari,
Har marazlarning shifosi, ya’ni luqmondir
3
 kitob...
Ko‘zning nuri, dil huzuri, dillarning darmonidur.
Har qorong‘u dilga go‘yo mohitobondir
4
 kitob.
Har balodan asrag‘uvchi eng muhim qimmat yarog‘,
Òiri vahshat,
5
 xanjari zillatga
6
 qalqondir kitob.
Har kishi yoshlikda qilsa ozgina g‘ayrat agar,
Òez zamonda oshno bo‘lmog‘i osondir kitob.