Божхона иши фанидан д а р с л и к


Марказий Осиёда божхона иши



Download 1,62 Mb.
bet6/64
Sana13.06.2022
Hajmi1,62 Mb.
#665095
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   64
Bog'liq
2 5436192591047561074

1.2. Марказий Осиёда божхона иши.

Ривожланаётган мамлакатларнинг божхона сиёсати иктисодий ва сиёсий мустакилликни таъминлаш манфатлари, миллий иктисодиётни мустахкамлаш ва ривожлантириш максадларида олиб борилади. Масалан олиб кириладиган машина ва асбоб ускуналар, кимёвий товарлар ва материаллардан энг кам ставкаларда божлар ундирилган. Кишлок хужалиги махсулотлари, одатда божсиз импорт килинган. Кийим -бош ва уй рузгор буюмларига оширилган ставкалар кулланилган. Зеб-зийнат ва алкаголли ичимликларга энг юкори ставкаларда бож ундирилган.


Такибига соликлар ва божларни ундириш хам кирадиган молиявий -иктисодий тизимнинг пухта фаолият курсатиши хар кандай тузумда давлат мавжуд булишининг иктисодий асоси хисобланади. Академик Б.Ахмедовнинг фикрига кура божхона органлари бундай тизимнинг бир кисми сифатида Марказий Осиёда кадим замонлардан бошлаб мавжуд булган. Чунки куп минг йиллаб Шаркни Гарб билан боглаган Буюк Ипак йули Марказий Осиё худидан утган. Урта денгиздаги Суриянинг Анталья порти узок вакт Испания, Португалия, Венециядан товарларни ташувчи кемаларга хизмат килган. Бу кемалар Буюк Ипак йули оркали Хитой ва Японияга йул олганлар. Бубк Ипак йули оркали амалга ошириладиган савдога кайси даражада алокадор булган барча давлатларнинг божхона органлари тажрибасини умумлаштириувчи коидалар асрлар давомида такомиллаштирилди ва макбул холига келтирилди. Агар кайсидир давлат ёки шахар божхона коидаларини каттиклаштирса, божлар ва йигимлар хаддан ташкари купайтирилса, карвонлар уни четлаб утишни йулини кидирганлар: биргина Марказий Осиёда Буюк Ипак йулининг бир нечта шахобчаси мавжуд булган. Ушбу карвонлар четлаб утган давлатлар эса анчагина даромадидан махрум булишар эди.
Тарихчиларнинг гувохлик беришича, Марказий Осиёда ердан хирож ва таноб, товардан эса закот ундирилган.Куръонга мувофик, хар бир мусулмон мол мулкининг киркдан бир кисмини закот килар эди. Закот шуненгдек келаётган ва кетаётган хар бир карвондан хам ундирилар, шу сабабли закотчилар карвонлар харакатини зийраклик билан кузатиб туришар эди. Шахардан утадиган хар кандай савдогар закот олинадиган саройга тухтаб утиши шарт булган. Бу ерда унинг товаридан 2,5 фоизли бож ундирилар эди. Бундан ташкари , савдогар хар бир туя хисобига ёрлик ёзилганлиги учун хам хак тулаганлар. Бу ёрлик тимпаек54овар хонликнинг барча ахоли яшайдиган жойларидан эркин утишга кафолат берар эди.Амударёнинг Жанубий киргогида деярли барча шахар бож ундириш хукукини узларига саклаб колган. Улар закотни конун буйича эмас балки узбекистан билганларича белгилашарди. Афгонистонда эса 2.5 фоиз эмас, балки 20 фоиз микдорда закот ундирилган.
Кучманчилардан закот натурада ундирилган. Хар кирк молдан биттаси закот сифатида олинган. Закотчи йиккан бутун мол- мулк хоннинг хазинасига келиб тушган. Бухоро хонлигининг катта кисмини инглизлар узбекистан назорати остида тутиб турган Афгонистон билан чегарасида божхоналар ташкил этилган. Улканинг Афгонистон билан савдо килувчи бошка туманларидан чикувчи товарлар мана шу божхонадан утар эди.
Маълумки, Бухоро хукумати уз вактида Афгонистонга олиб кетилаётган товарларни бождан озод килиш хакида фармоиш чикарган булиб, бирок бу фармоиш Бухоро девонхонасидан ташкарига чикмаган.
Лекин шунга карамай, божхона бирлашмаси давлатлар уртасида савдо алокаларини кенгайишида узбекистан ахамиятига эга булди.
Марказий Осиё Россия томонидан босиб олинганидан кейин Туркистон генерал-губернаторлиги ташкил этилди. 1893 йилда 11 та чегара пости ташкил этилди. Туркистон окуриги шулардан бири булди. Туркистон окуругида 16 та божхона органи мавжуд эди. 1895 йилда Термиз шахрида Патта-Гисар божхонаси ташкил этилди. Унда асосан Афгонистондан келтирилган товарлардан божлар ундирилар эди. Хар йили ушбу божхона пости оркали 2500 дан зиёд саёйохатчи утарди. У пайтлари Афгонистон худуди оркали Марказий Осиёга куплаб контрабанда товарлари хам утказилган.
1917 йилдан кейин ички ва ташки савдо халк комиссарлигида 8 божхона округидан иборат божхона бошкармаси ташкил этилди. 1925 йилда божхона бошкармаси божхона бош бошкармасига айлантирилди. Унинг таркибида божхонанинг 11 та инспекторлик органлари ва 266 та божхона булиб, уларда 5710 нафар ходим ишлар эди. Уша йили Темиз шахридаги Патта-Гесар божхонаси термиз божхонасига айлантирилди. Халк комиссарликлари вазирликларга айлантирилганидан кейин Божхона бош бошкармаси ташки савдо вазирлиги таркибида колдирилди.
1986 йилда Божхона бош бошкармаси СССР Министирлар Совети хузуридаги Давлат Божхона назорати бош бошкармасига айлантирилди.
Тошкент шахри собик СССР нинг жанубий дарвозаси хисобланиб, хориждан учиб келган самалётлар Тошкентда тухтаб утар эди. Янги хаво йулларини очилиши муносабати билан 1959 йил 14 апрелда Тошкент аэрапортида Термиз божхонасига буй синувчи божхона пости ташкил этилди.
Тошкент постида хаммаси булиб 3та ходим ишлаган. Уларга В.Новиков рахбарлик килган. Етмишинчи йилларда ташки иктисодий алокаларни ривожланишимуносабати билан ушбу пост Тошкент божхонасига, 1988 йилда эса Узбекистон божхонасига айлантирилди.
1988-1989 йилларда Самарканд, Бухоро, Наманган, Андижон, Карши, Гулистон, Жиззах, Кукон, Навоий, Урганч, Чирчик, Олмаликда божхона постлари ишга тушди.

Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   64




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish