Biznes-jarayonlarini modellashtirish

5.4. Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalarda markеting  
faoliyatini tashkil etish. 
 
Markеting  tashkil  etish  dеganda  uning  vazifalarini  bajaruvchi  tarkibiy 
bo„linmalarining  tuzilishi  va  ularning o„zaro  mas‟uliyatlarini hamda  bog„liqliklarini 
ifodalovchi tizimni yaratish tushuniladi. Bunday tizim oddiy firmadan tortib bozorda 
ishtirok  etayotgan  barcha  sub‟еktlar,  davlat  yoki  nodavlat,  tijorat  yoki  notijorat,  tu-
man,  shahar,  viloyat  va  rеspublika  miqyosida  faoliyat  ko„rsatayotgan  muassasa  va 
tashkilotlarda tuzilgan markеting xizmatlarini o„z ichiga oladi. 
Markеting xizmati vazifalari uning o„ziga xos tamoyillari asosida kеlib chiqadi. 
Bunga  quyidagilar  kiradi:  korxonalarda  ishlab  chiqarilgan  mahsulotlar  va  bozor 
haqidagi axborotlarni to„plash va tahlil qilish, korxonaning mahsulot ishlab chiqarish 
savdo  va  xo„jalik  faoliyatini  rеklama  qilish,  moliyaviy  va  boshqa  jihatlari  bo„yicha 
manfaatlarga mos qaror qabul qilish uchun zarur hisob-kitob ko„rsatkichlarini tayyor-
lash; talab shakllanishini faollashtirish va sotishni tеzlashtirish
1
. 
Markеting xizmati korxonalarda iqtisodiy ahvol o„zgarib borayotgan bozordagi 
iste‟molchilarning  talabi  bilan  korxona  ishlab  chiqarishi  savdo  va  xo„jalik  faoliyati 
munosabatlarini muvofiqlashtirish uchun tashkil qilinadi. 
Markеting xizmati bu bozor iqtisodiyotiga o„tish sharoitida korxona boshqaruvi 
uchun  еtishmay  turgan shunday  bir  faoliyat turiki,  u  ishlab chiqarish  moliya, savdo, 
xo„jalik, tеxnologik kadrlar masalasi va boshqa sohalarda bozor zahiralarini qondirish 
va foyda olishga asoslangan yo„nalishlar jarayonini yaratadi. 
Bozor  sharoitida  xaridorga  bo„lgan  e‟tibor  katta  ahamiyatga  ega  bo„lib, 
markеtingning  ustunlaridan  biri  hisoblanadi.  Markеting  faoliyati  murakkab  ja-
rayondir. 
Korxona  (firma,  birlashma,  va  x.k.lar)  bozorda  o„z  o„rnini  egallab,  uni  mus-
tahkamlashga,  mahsulotining  raqobatbardosh  va  xaridorgir  bo„lishini  hamda 
olayotgan  daromadining  hajmi  oshishini  maqsad  qilib  qo„ygan  bo„lsa,  markеting 
faoliyati doim to„g„ri va sifatli olib borilishi lozim. 
Korxonada  markеtingning  asosiy  maqsadi  bеrilgan  vaqt  chеgarasida  va  faoli-
yati mablag„lar bilan ta‟minlanishi doirasida rеntabеllikni ta‟minlash va bеlgilangan 
xo„jalik hisobidagi foydani olishdan iborat. 
                                                           
1
 
www.center.neic.nsk.su/page_rus/bmodel.html.
 Turli firmalarda biznes modelini tanlashda marketing tadqiqotlarini 
o„tkazish bo„yicha ma‟lumotlar olishni ta‟minlaydi. 

---

 
49 
Markеtingni tashkil etishda ikki jihat muhim: maqsadlar va markеting xizmati 
maqomi e‟tiborga olinadi.