Биринчи бўлим. Фалсафанинг моҳияти, ривожланишининг асосий босқичлари ва йўналиши фалсафа: унинг предмети, мазмуни ва жамиятдаги



Download 0,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/30
Sana25.02.2022
Hajmi0,58 Mb.
#286090
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   30
Bog'liq
1-мавзу Фалсафанинг максад ва вазифаси

Мифологик дунёқараш. «Миф» тушунчаси юнонча mythos сўзидан келиб 
чиққан бўлиб, афсона, ривоят деган маънони англатади. Мифтурли халқларнинг 
дунёнинг келиб чиқиши, табиат ҳодисалари, фантастик мавжудотлар, худолар ва 
қаҳрамонларнинг ишлари ҳақидаги тасаввурини ифодаловчи муайян тарзда 
тизимга солинган дунёқарашдир.
Мифда билимлар, диний эътиқодлар, маънавий маданиятнинг турли 
элементлари, санъат, ижтимоий ҳаёт куртаклари бирлашган бўлиб, шу тариқа 
ибтидоий одамлар дунёқараши маълум даражада тартибга келган, уларнинг дунё 
ҳақидаги қарашлари эса муайян тизимга солинган. Мазкур тизимга солишнинг 
муҳим шакллари эпос, эртаклар, афсоналар, ривоятлар бўлиб, мифлар аввало улар 
орқали ифодаланади. Шу тариқа тўпланган билимлар ва тажриба кейинги 
авлодларга ўтиши ҳам таъминланади.
Мифологик дунёқарашнинг ўзига хос хусусияти шундан иборатки, бу оддий 
ривоят, бирон-бир воқеа ҳақидаги ҳикоя эмас, балки оғзаки «муқаддас» матннинг 
архаик онгдаги воқеа-ҳодисаларга, инсонга ва у яшаётган дунёга таъсир кўрсатувчи 
муайян борлиқ сифатидаги инъикосидир. Миф, инсоният тарихининг илк 
босқичларида, одамлар хулқ-атвори ва ўзаро муносабатларини тартибга солиш 
функциясини бажарган, чунки унда ахлоқий қарашлар, инсоннинг борлиққа эстетик 
муносабати ўз ифодасини топган. Мифологияга шу нарса хоски, унда ҳамма нарса 


бир, яхлит, ажралмасдир; табиат нарсалари ва ҳодисалари инсон билан айни бир 
қонунларга мувофиқ яшайди, инсон билан бир хил сезгилар, истаклар, майлларга эга 
бўлади.
Шундай қилиб, миф кимнингдир уйдирмаси ёки «ўтмиш сарқити» эмас, 
балки шундай бир ўзига хос тилки, инсон унинг ёрдамида қадим замонларданоқ 
дунёни тавсифлаган, ўзининг ўсиб бораётган тарқоқ билимларини умумлаштирган, 
талқин қилган, таснифлаган ва муайян тизимга солган.
Мифда ота, оқсоқол ҳукми ва қарор топган анъаналар муҳим рол ўйнайди. 
Ривоят ва унинг мазмунига нисбатан бундай муносабат замирида эътиқод, 
борлиқни бевосита, эмоционал идрок этиш ётади. Мифологик дунёқараш дунёни 
яхлит тушуниш бўлиб, унда шубҳага ўрин йўқдир.
Мифология (мифлар мажмуи сифатида) қадимги одамлар дунёқараши 
билангина узвий боғлиқ эмас. Оддий онгда яшайдиган дин, фалсафа, сиёсат, 
санъатда аниқ-равшан ёки пардаланган кўринишда мавжуд бўлган мифлар бугунги 
кунда ҳам (ким учундир кўпроқ, ким учундир камроқ даражада) одамлар ҳаёти ва 
ижодида фаол рол ўйнаб, ҳар қандай инсон дунёқарашининг таркибий қисми бўлиб 
қолмоқда. Жамиятнинг ахборотлашуви жадал суръатларда ўсиб бораётган шароитда 
миф телевидение, радио, вақтли матбуот, ҳозирги сайлов технологиялари 
воситасида баъзан ижтимоий онг билан манипуляция қилиш, олдиндан белгиланган 
жамоатчилик фикрини шакллантириш воситаси сифатида қўлланилмоқда.
Диний дунёқараш дунёқарашнинг тарихан иккинчи шакли диндир. (Дин 
сўзи арабчадан таржимада эътиқод, ишонч, ишонмоқ деган маъноларни англатади.) 
Миф каби, дин замирида ҳам эътиқод, туйғулар ва эмоциялар ётади. Гарчи дин 
куртаклари «ақлли одам» дунёқараши шаклланишининг дастлабки босқичларида, 
яъни тахминан 40-60 минг йил муқаддам пайдо бўлган бўлса-да, умуман олганда у 
дунёқарашнинг мустақил шакли сифатида кейинроқ, жумладан миф таъсирида 
инсоннинг абстракт фикрлаш қобилияти сезиларли даражада кучайган даврда 
вужудга келган.

Download 0,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   30




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish