Biologiya 5 new indd

O‘simliklarning ahamiyati
O‘simliklar tabiatda katta ahamiyatga ega:
• fotosintez tufayli atmosferaga kislorod ajratadi; 
• produtsent organizm, ya’ni organik modda hosil qiladi; 
• ozuqa zanjirining asosiy qismini tashkil etadi, o‘simlikxo‘r or-
ganizmlar uchun oziq bo‘ladi;
• suv bug‘latish orqali havoni namlantirib turadi.
O‘simliklarning inson faoliyatidagi ahamiyati:
http://eduportal.uz

---

36
• kislorod manbai hisoblanadi (barcha yashil o‘simliklar);
• oziq-ovqat sifatida iste’mol qilinadi (olma, o‘rik, yong‘oq va 
hokazolar);
• dori-darmon sifatida foydalaniladi (yalpiz, na’matak, shirin-
miya va hokazolar);
• chorva mollari uchun yem-xashak hisoblanadi (beda, sebar-
ga, shuvoq va hokazolar);
• manzarali va xona o‘simligi sifatida o‘stiriladi (fikus, kaktus 
va hokazolar);
• qurilish va sanoat xomashyosi (yog‘och, paxta va kanop).
O‘simliklar sistematikasi.
Sistematika faniga shved olimi 
Karl Linney asos solgan. O‘simliklarning 500 mingdan ortiq turi 
bo‘lib, ularni o‘rganishni osonlashtirish uchun bir-biriga o‘xshash 
o‘simliklarni birlashtirib, guruhlarga bo‘linadi. O‘simliklarni sistema-
tikaga solishda quyidagi sistematik birliklardan foydalaniladi: 
TUR
TURKUM
OILA
SINF
BO‘LIM
DUNYO
Tuzilishi o‘xshash organizmlar bitta turga kiradi. O‘xshash tur-
lar birlashib turkumni, turkumlar oilani, oila sinfni, sinflar esa 
bo‘limni, bo‘limlar o‘simliklar dunyosini tashkil qiladi. O‘simliklar 
sistematikasi bilan dorivor qoqio‘t va makkajo‘xori misolida tani-
shib chiqamiz.
Dorivor qoqio‘tning sistematik 
o‘rni
Makkajo‘xorining sistematik 
o‘rni
Dunyo: O‘simliklar
Bo‘lim: Yopiq urug‘lilar (Magnoliya-
toifa)
Dunyo: O‘simliklar
Bo‘lim: Yopiq urug‘lilar (Magnoli-
yatoifa)
Sinf: Ikki urug‘pallalilar (Magnoliya-
simon)
Oila: Qoqio‘tdoshlar
Turkum: Qoqio‘t
Tur: Dorivor qoqio‘t
Sinf: Bir urug‘pallalilar (Lolasi-
mon)
Oila: Bug‘doydoshlar
Turkum: Jo‘xori
Tur: Makkajo‘xori
http://eduportal.uz

---

37
Dorivor qoqio‘t
Makkajo‘xori
suvo‘tlar 
bo‘limi
tuban o‘simliklar
yo‘sinlar 
bo‘limi
qirqbo‘-
g‘imlar 
bo‘limi
qirqqu-
loqlar 
bo‘limi
sporali o‘simliklar
yopiq urug‘li 
(gulli) o‘simliklar 
bo‘limi
ochiq urug‘li 
o‘simliklar 
bo‘limi
yuksak o‘simliklar
urug‘li o‘simliklar
O‘simliklar dunyosi