Bakteriyalarning tabiatdagi va xalq xo'jaligidagi ahamiyati

Darsning borishi:
I.Tashkiliy qism: o’quvchilar bilan salomlashish, yo’qlama qilish, uy vazifasini so’rash va darsni tashkillash
II. O’tgan mavzuni so’rash: tezkor savol javob o’tkazish orqali o’tilgan mavzuni takrorlash.
III. Asosiy qism: Yangi mavzuni tushuntirish
Bakteriyalar quyosh nuri va haddan tashqari past harorat ta'sirida, havoning quruqligidan ular tez halok bo'ladi. Biroq, bir talay bakteriyalar noqulay sharoitga tushib qolishi bilan sporaga aylanadi. Bakteriyalar hujayra shakliga qarab, asosan uch guruhga bo'linadi:
1. Sharsimon bakteriyalar — kokklar;
2. Tayoqchasimon yoki silindrsimon bakteriyalar — batsillalar;
3. Bukilgan bakteriyalar — spirillalar. Bu guruhlarning har bin o'z navbatida yana bir nechta shaklga bo'linadi. Ba'zi bakteriyalarning sporalari 140°C gacha issiqqa va 253°C sovuqqa bardosh beradi. Qulay sharoit vujudga kelgach, spora ustidagi qalin po'st yemiriladi va bakteriya yangitdan oziqlanishga, o'sishga va ko'payishga kirishadi. Xulosa qilib aytganda, bakteriyalar shakllangan yadroga ega bo'lmagan bir hujayrali sodda organizmlardir. Bakteriyalar organik moddalar bilan oziqlanadi va ularni parchalab mineral moddalarga aylantiradi. Tabiatdagi bu jarayon moddalar aylanishi deb ataladi. Bakteriyalarni, ularning faoliyati natijasida vujudga keladigan jarayonlarga qarab bir necha guruhlarga bo'lish mumkin. Chirituvchi bakteriyalar. Azotli organik moddalarning bakteriyalar tomonidan parchalanishiga chirish deb ataladi. Barcha o'simlik va hayvonlar o'lganidan so'ng bakteriyalar faoliyati natijasida parchalanadi — chiriydi. Chirish jarayonini vujudga keltiruvchi bakteriyalar chirituvchi bakteriyalar deyiladi.Tabiatda tuproq hosil bo'lishida chirituvchi bakteriyalarning ahamiyati juda katta. Tuproqda yashaydigan chirituvchi bakteriyalar tuproq bakteriyalari deyiladi. Chirituvchi bakteriyalar bo'lmaganda yer yuzi turli xil qoldiqlar bilan to'lib, tirik o'simliklar va hayvonlar uchun ovqat ham, joy ham qolmagan bo'lur edi. Kuzda tuproqqa solingan go'ng chirituvchi bakteriyalar faoliyati ta'sirida ko'klamgacha chirindiga, so'ngra madaniy o'simliklar uchun oziq bo'ladigan mineral tuzlarga aylanadi. Chirish jarayonida hamisha issiqlik ajralib chiqadi. Bu issiqlikdan issiqxonalarni isitish uchun foydalaniladi.