B. R. Nazarov oliy geodeziya

6.1-rasm. Burchaklari 6.2-rasm. Yo‘nalishlari 6.3-rasm. Gorizont

o‘lchangan uchburchak o‘lchangan uchburchak shartini hosil qiluvchi

burchaklar

Har bir punktda yo‘nalishlarni soat mili yo‘nalishi bo‘yicha raqamlash qabul qilingan.

ABC uchburchakda yo‘nalishlarni o‘lchab ularni tenglashtirish uchun shakl shartli tenglamasi (6.2-rasm) quyidagi ko‘rinishda yoziladi:

-(1)+(2)-(3)+(4)-(5)+(6)+ ω = 0,	(6.6)
bu yerda
ω = [2 – 1] + [4 – 3] + [6 – 5] – 180°.	(6.7)

Gorizont sharti. Agar punktda, masalan, markaziy sistema qutbida (6.3-rasm) barcha yonma-yon joylashgan yo‘nalishlar orasidagi burchaklar o‘lchangan bo‘lsa, ularni tenglashtirilgan qiymatlarining­ yig‘indisi 3600ga teng bo‘lishi lozim. Gorizont sharti triangulyatsiyani faqat burchaklar bo‘yicha tenglashtirish­ da paydo bo‘ladi.

Bu holda gorizont sharti quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:

(1)+(2)+(3)+(4)+(5)+ ω = 0,	(6.8)
bu yerda
ω = 1+2+3+4+5-3600.	(6.9)

134

Triangulyatsiyani yo‘nalishlar bo‘yicha tenglashtirishda gori­ zont sharti paydo bo‘lmaydi va u tenglashtirishga kiritilmaydi, chunki bu holda gorizont shartining ozod hadlari hamma vaqt nolga teng.

Biroq punktlarda yo‘nalishlar o‘lchanib, tarmoq burchak­ lar bo‘yicha tenglashtirilsa, tenglamalar ozod hadlarining nol bo‘lishiga qaramasdan gorizont shartini tuzish va hisobga olish zarur. Aks holda punktda tenglashtirilgan burchaklar yig‘indisi 360°ga teng bo‘lmaydi.