Axborot kommunikatsion texnologiyalar

5.7§ Jadval almashtirishlar usuli 
 
Jadval  almashtirishlar  usuli  o‘rta  asrlardan  boshlab  XIX  asr  oxirigacha 
foydalanilgan.  Bir  nechta  usuli  mavjud.  Bu  usullarning  hammasida  ma’lum  bir 
o‘zgarmas  satr  va  ustunlarga  ega  bo‘lgan  jadval  tanlab  olinadi.  Shifrlanadigan 
ma’lumot  shu  jadvalni to‘ldirishi  shart. Jadvalning  har  bir  katakiga bittadan belgi 
yoziladi.  Ma’lum  qoidalar  asosida  ustunlar,  satrlar  almashtiriladi  ya’ni  shifr  tekst 
hosil bo‘ladi.  
1-usul.  Kalit  so‘zli  jadval  almashtirishlar.  Bu  usulda  kalit  sifatida  so‘z 
olinadi. Bu so‘zdagi harflar takrorlanmasligi kerak. Shifrlanadigan matn shu so‘zga 
karrali qilib olinadi. Kalit so‘z harflari jadvalning 1-satriga yoziladi. Shifrlanadigan 
matn esa jadvalning keyingi satrlariga gorizontal tarzda yozib chiqiladi. Kalit so‘z 
alfavit tartibida harflari almashtiriladi. Kalit so‘z harflari turgan ustundagi harflar 
ham mos ravishda o‘zgaradi. Hosil bo‘lgan jadvalga gorizontal tarzda matn yozib 
chiqiladi. Shu usulda matn shifrlanadi.