Avtomobil XX asr sivilizatsiyasining yorqin ramzi hisoblana-di. Transportsiz, jumladan, avtomobil transportisiz xalq xo‘jaligini tasavvur etib bo‘lmaydi

Motor moylarining qovushoqlik klasslari	5. 1- jadval
	100°C dagi		Minus 18°C		100°C dagi		Minus 18°C
Qovu­	qovushoqligi,			Qovu­	qovushoqligi,
shoqlik	mm2/c		dagi eng	shoqlik	mm2/c		dagi eng
klassi			katta qo-	klassi			katta qo-
	Eng	Eng			Eng	Eng
			vushoqligi				vushoqligi
	kichik	katta			kichik	katta
33	3,8	–	1250	3v/8	7,0	9,5	1250
43	4,1	–	2600	43/6	5,6	7,0	2600
^53	5,6	–	6000	43/8	7,0	9,5	2600
63	5,6	–	10400	43/10	9,5	11,5	2600
6	5,6	7,0	–	53/10	9,5	11,5	6000
8	7,0	9,5	–	53/12	11,5	13,0	6000
10	9,5	11,5	–	53/14	13,0	15,0	6000
12	11,5	13,0	–	63/10	9,5	11,5	10400
14	13,0	15,0	–	63/14	13,0	15,0	10400
16	15,0	18,0	–	63/16	15,0	18,0	10400
20	18,0	23,0	–

Benzinli va dizelli dvigatellarda ishlatishga yaroqli universal moylar turkum belgisida indeks bilan ajratib ko‘rsatilmaydi. Б, В,

• 
  turkumlardagi 1 indeksli moylar benzinli dvigatellarga, 2 indeksli­ moylar esa dizellilarga mo‘ljallanganligini bildiradi. Moyning bi-ror-bir guruhga mansubligi shu guruh moylarining sifatini tavsif­ lovchi ekspluatatsion xususiyatlar (oksidlanishga qarshi, yuvuvchi va disperslovchi, antikorrozion, himoya va boshqalar) darajasi bi-lan belgilanadi. Bu daraja, asosan, moyga qo‘shiladigan qo‘shil-ma turi va konsentratsiyasiga bog‘liq. Shuning uchun moyni quyi guruhdan (A, B) yuqori guruhga (В, Г) o‘tkazish, odatda, moy tarkibidagi qo‘shilmalar turini kengaytirish va miqdorini oshirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Moy guruhlari tarkibidagi qo‘shilma-lar miqdori quyidagicha: A guruh – 3,5 foiz; Б₁ guruh – 5,5 foiz;
  

B₁ guruh – 8,0 foiz; Г₁ guruh – 10–15 foiz.

5. 2- jadval


Motor moylarining ishlatilish sharoiti va ekspluatatsion


xossalari darajasiga kо‘ra guruhlari

Moy		Tavsiya etilgan ish sharoiti
guruhi
A			Kuchaytirilmagan benzinli va dizelli dvigalellar
Б	Б1		Yuqori haroratlarda cho‘kmalar hosil bo‘lishi va podslipniklarning
			korroziyalanishi kuzatiladigan kam kuchaytirilgan benzinli dvigatel-
	Б2		larda
			Kam kuchaytirilgan dizellarda
В	В1		Moyning oksidlanishi va barcha turdagi cho‘kmalar hosil bo‘lishi ku-
			zatiladigan noqulay ish sharoitlarida ishlaydigan o‘rtacha kuchaytiril-
	В2		gan benzinli dvigatellarda
			Moylarning antikorrozion va yeyilisliga qarshi xususiyatlariga ham-
			da ularni yuqori haroratlarda cho‘kmalar hosil bo‘lishi moyilligiga
			yuqori darajadagi talablar qo‘yiladigan o‘rtacha kuchaytirilgan dizel-
			larda
Г	^Г1		Moyning oksidlanishi, barcha turdagi cho‘kmalar, korroziya va zang
			hosil bo‘lishi kuzatiladigan og‘ir ish sharoitlarida ishlaydigan yuqori
	^Г2		darajada kuchaytirilgan benzinli dvigalellarda
			Yuqori haroratlarda cho‘kma hosil bo‘lishi kuzatiladigan noqulay ish
			sharoitlarida ishlaydigan qo‘shimcha havo kiritilmaydigan yoki kam
			miqdorda qo‘shimcha havo kirrtiladigan yuqori darajada kuchaytiril-
			gan dizellarda
D			Og‘ir ish sharoitida yoki ishlatilayotgan yonilg‘i yuqori neytrallash­
			tirish, antikorrozion va yeyilisliga qarshi xususyatlarga ega bo‘lgan,
			shuningdek, barcha turdagi cho‘kmalar hosil bo‘lishiga kam moyil
			bo‘lgan moylardan toydalanishni taqozo qiladigan sharoitlarda ish-
			latiladigan qo‘shimcha havo kiritilishi ta’minlangan yuqori darajada
			kuchaytirilgan dizellarda
Е			Tarkibida oltingugurt miqdori ko‘p bo‘lgan moylarda ishlaydigan,
			silindrlari lubrikatorli moylash tizimi yordamida moylanadigan dizel-
			larda

Izoh. Gazokarburatorli dvigatellarda benzinli dvigatellarda ishlatishga tavsiya etilgan moylardan loydalaniladi.

Xorijda ham motor moylari qovushoqlik xossalari va ish sharoit-lariga binoan tanlanadi. Moylar qovushoqligi bo‘yicha SAE J300e

tasnifi bo‘yicha, ish sharoiti bo‘yicha esa APJ tasnifi bo‘yicha belgilanadi. SAE J300e ga binoan moylar qishki (W harfi bilan belgilanadi), yozgi va barcha mavsumlarda ishlatiladigan turlar-ga bo‘linadi. Respublikamizda ishlatiladigan va SAE J300e mo-tor moylarining qovushoqligi bo‘yicha o‘zaro almashinuvchanligi (taxminan) 5. 3- jadvalda keltirilgan.

5. 3- jadval


Respublikamizda ishlatiladigan va SAE J300e motor moylarining


qovushoqligi bo‘yicha o‘zaro almashinuvchanligi

Respub-		Respub-		Respub-		Respub-
		lika-		lika-		lika-
likamiz-	SAE		SAE		SAE		SAE
		mizda		mizda		mizda
da ishla-	J300e		J300e		J300e		J300e
		ishlati-		ishlati-		ishlati-
tiladigan	bo‘yi-	ladigan	bo‘yi-	ladigan	bo‘yi-	ladigan	bo‘yi-
moy	cha	moy	cha	moy