Қарши давлат университети боланғич таълим кафедраси

VI. Экологик тарбия 
 
Инсон самарали меҳнати, табиат ноз-неъметларидан оқилона 
фойдаланиши ва унинг гўзалликларидан баҳраманд бўлиши туфайли 
фаровон ҳаёт кечиради. Ўқувчиларда бу тушунчани шакллантиришда 
экологик тарбия муҳим ўрин тутади. 
Экологик тарбия – бу ўқувчиларда атроф-муҳитга нисбатан бепарво 
бўлмаслик, табиат, инсон, ҳайвонот ва ўсимликлар дунёсини эъзозлашни 

---

156 
шакллантириш демакдир. Бу жараён дарс ва синфдан ташқари 
машғулотларда амалга оширилади. 
1. Яшаб турган туман, вилоят табиатини ўрганиш. 
3. "Сувсиз ҳаёт бўлмас", "Ер хазина, сув олтин", "Табиат учинчи - 
акамиз мавзуларида тил адабиёт ўқитувчиси ҳамкорлигида иншо ўтказиш, 
муҳокама қилиш, намунали иншолар кўргазмасини ташкил этиш. 
3. "Табиат бойликлари деганда нимани тушунасиз?", "Табиатни учун 
асраш учун нималар килиш керак?", "Қандай заводлар ҳавони ифлослайди?", 
"Орол денгизи ҳақида нималарни биласиз?", "Қандай дарахт ва гулларни 
севасиз?" мавзуларида мунозара ташкил этиш. 
VII. Соғлиқни сақлаш. Соғлом авлодни тарбиялаш тадбирлари 
1 . Тиббиёт ходимларининг "Тозалик ва соғлик," ҳақидаги суҳбатларини 
уюштириш. 
2. "Соғлом танда – соғлом ақл", "Соғлиқ - туман бойлик" мавзуларида 
мунозара ўтказиш. 
3. Буюк 
алломаларнинг соғлик-саломатлик ҳақидаги ўгитларини 
муҳокама қилиш. 
4. Газета, журнал ва бадиий асарлар қандай ўқилади? Мавзусида 
мунозара. 
5. Жинсий тарбия борасида уғил ва қиз болаларга алоҳида-маълумот 
бериш. 
Шунингдек, "Насийҳат" китобидан "Овқатланмак" ва "Ичмак" одоблари 
ҳақидаги ибратли парчани ишлаб чиқилса мақсадга мувофик, бўлади. 
VIII. Жисмоний тарбия 
"Бадан тарбия билан муътадил ва узоқ вақт шуғулланувчи 
киши табибларнинг давосига муҳтож бўлмайди". 
Абу Али ибн Сино 
Келажак авлодни ҳар жихатдан етук қилиб тарбиялаш, ўқувчиларни 
жисмоний бақувват, ҳар қандай мухитга, меҳнатга қодир ва чидамли қилиб 
тарбиялаш мақсадида синф тарбиявий соат дарслари ва бошқа тарбиявий 
тадбирларда тубандаги мавзулардан фойдаланиш 
1. Саломатликни сақлаш ва тиклаш учун жисмоний машқлардан 
фойдаланиш (Мактабдага дарсдан олдинги бадан тарбия машқларига 
қатнашишларини таъминлаш). 
2. Ўқувчиларни мактаб ва мактабдан ташқаридаги спорт мусобақаларига 
қатнашишларини таъминлаш. 
3. "Ёшлик-чакқонлик" мавзусида суҳбат. 

---

157 
4. "Улар билан фахрланамиз" мавзусида учрашув ўтказиш, альбом 
ёки стенд тайёрлаш (мактаб, туман ёки вилоятдан чиққан спорт машъаллари 
ҳақида). 
5. "Аграр юрсанг пиёда, умринг бўлар зиёда" мавзусида таътил 
вақтларида экскурсияларга чиқиш. 
6. Спорт мусобақаларига жалб қилиш. 
7. Ватандош буюк алломаларимизнинг жисмоний тарбия ҳақидаги 
фикрларини муҳокама қилиш. 
Тарбиянинг муҳим соҳаси саналмиш жисмоний тарбия ҳақидаги ўзбек 
мутафаккир олими, етук педагог Абдулла Авлонийнинг "Туркий гулистон 
ёхуд ахлоқ" китобидан олинган ушбу парчани ўрганиш ўринлидир. 
"Баданнинг саломат ва қувватли бўлмоғи инсонга энг керакли нарсадир. 
Чунки, ўқимок, ўқутмок.. ўрганмоқ, ва ўргатмоқ; учун инсонга кучлик, 
касалсиз жасад лозимдур. Соғ баданга булган инсонлар амалларида, 
ишларинда, ибодатларинда камчилик қилурлар. 
Бадан тарбиянинг фикр тарбиясига ҳам ёрдами бордур. Жисм ила руҳ, 
иккиси бир чопоннинг ўнг ила терси кабидур. Агар жисм тозалик ила 
зийнатланмаса, ёмон хулқлардан сақланмаса, чопонни устини қуюб, астарини 
ювуб, овора бўлмоқ кабидурки, ҳар вақт устидаги кири ичига урадур. Фикр 
тарбияси учун малхам ва соғлом бир вужуд керакдур”