Andijon mashinasozlik instituti huzuridagi

QIRQIMLAR HAQIDA MA’LUMOT

Agarda model yoki detal murakkab ichki qiyofaga ega bo‘lsa, ko‘rinmaydigan konturlarni tasvirlovchi ko‘p sonli shtrix chiziqlar chizmani o‘qilishini qiyinlashtiradi. Tasvirlanayotgan buyumni ichki tuzilishi to‘g‘risida aniq taassurot olish uchun, hamda chizmalarga o‘lchamlarni va turli belgilarni qo‘yishda qulaylik yaratish uchun qirqimlar qo‘llaniladi.

Qirqimlar Davlat standartlari DS2.305-68 va DS2.306-67 talablariga muvofiq bajariladi.
Buyumni bir yoki bir necha tekislik bilan hayolan kesgandan keyingi hosil bo‘lgan tasviri qirqim deb ataladi. Qirqimda kesuvchi tekislikda hosil bo‘ladigan kesim yuzi va uning orqasida yotgan narsalar ko‘rsatiladi (4.17-chizma).

4.18-chizma.

Kesuvchi tekisliklar soniga qarab qirqimlar ikkiga bo‘linadi:
64

Oddiy – bir kesuvchi tekislik qo‘llanilsa, murakkab – bir necha kesuvchi tekislikdan foydalanilgan holda.

Oddiy qirqimlar
Detalni bitta kesuvchi tekislik bilan kesish natijasida hosil bo‘lgan qirqim oddiy qirqim deb ataladi.
Kesuvchi tekislikning gorizontal proyeksiyalari tekisligiga nisbatan vaziyatiga qarab qirqimlar vertikal, gorizontal va qiya turlariga bo‘linadi.
Detalni vertikal tekislik bilan hayolan kesish natijasida hosil bo‘lgan qirqimlar vertikal qirqim deb ataladi.
Agar kesuvchi tekislik frontal proyeksiyalar tekisligiga parallel bo‘lsa, vertikal qirqim frontal qirqim deb ataladi (4.19-chizma).

4.19-chizma.

Agar kesuvci tekislik profil proyeksiyalar tekisligiga parallel bo‘lsa, vertikal qirqim profil qirqim deyiladi (4.20-chizma).

4.20-chizma.

65

Agar kesuvchi teksilik gorizontal proyeksiyalar tekisligiga parallel bo‘lsa, gorizontal qirqim deyiladi (4.21-chizma).

4.21-chizma.

Agar kesuvchi tekislik gorizontal proyeksiyalar tekisliklariga to‘g‘ri burchakdan farqli biror burchak ostida joylashgan bo‘lsa, hosil bo‘lgan qirqim og‘ma qirqim deyiladi (4.22-chizma).

4.22-chizma.