учқунли оралиғидан фойдаланиб, яшиндан ҳимояланади. Бундай
ерга туташтиришни
яшиндан ҳимоя қилиш деб юритилади.
Одатда, учала типдаги ерга туташтиришни тайѐрлаш учун битта ерга туташтирувчи
қурилмадан фойдаланилади.
Ерга туташтириш учун
табиий ва
сунъий ерга туташтиргичлар қўлланилади.
Табиий ерга туташтиргич сифатида водопровод трубаси, кабеллар қобиғи, пойдеворлар ва
иморатларнинг металл қисмлари, таянчлар пойдевори, шунингдек, тросс–таянч тизимлари
қўлланилиб, улар ер билан ишончли туташган бўлади.
Сунъий ерга туташтиргич
сифатида металл стерженлар, бурчакликлар, полосалар
қўлланилиб, улар ер билан ишончли
контакт ҳосил қилиш учун тупроққа
кўмилади.
Ерга
туташтиргич
(труба,
бурчаклик, стержень) ларнинг сони
ерга
туташтириш
қурилмасининг
керакли қаршилигига ѐки
рухсат
этиладиган тегиш кучлайишига қараб
ҳисоблаб аниқланади. Сунъий ерга
туташтиргичлар шундай жойланадики,
бунда электр асбоб–ускуналар билан
банд
бўлган
майдондаги
электр
потенциали мумкин қадар бир хил
тарқалишини
таъминланади.
Шу
мақсадда ОТҚ майдонида асбоб–
ускуналар бўйлаб ҳамда кўндаланг
йўналишда чуқурлиги 0,5–0,7 м
гача
бўлган ерга туташтирувчи тўр ҳосил
қилиниб, ерга туташтирувчи полосалар
ѐтқизилади
ва
унга
ерга
туташтирилиши лозим бўлган асбоб–
ускуналар уланади.
26.1–расмда очиқ тақсимлаш
қурилмасида
ерга
туташтирувчи
контурнинг
жойлашиш
режаи,
шунингдек, ОТҚ территориясида потенциалларнинг ўзгариш эгри чизиғи кўрсатилган.
Аппаратлардан бирининг изоляцияси бузилса, унинг корпуси ва ерга туташтирувчи
контур маълум U
3
= I
3
r
з
потенциал остида бўлади. I
з
токининг ерга туташтирувчи
электродлар орқали оқиб ўтиши улар атрофидаги ер потенциалининг аста–секин камайишига
олиб келади. Ерга туташтириш контури ичидаги потенциаллар тенглашади, шунинг учун
бузилган ускунага теккан киши унча катта бўлмаган
потенциаллар айирмаси U
пр
(тегиш
кучланиши) остида бўлиб, у ерга туташтиргичнинг потенциалининг маълум қисмини
ташкил этади:
з
п
пр
U
k
U
бунда k
п
–тегиб кетиш кучланиши коэффициенти, унинг қиймати ерга туташтиргич
билан одамдан токнинг ўтиш шароитига боғлиқ.
Одимий кучланиш, яъни 0,8 м оралиқдаги контурнинг ичида жойлашган икки нуқта
орасидаги потенциаллар айирмаси катта бўлмайди (U
од.1
). Қонтурдан ташқарида
потенциалларнинг тарқалиш эгри чизиғи янада қияроқ, шунинг учун одимий кучланиш
(U
од.2
) гача ортади. Ерга туташадиган токлар катта бўлганда одимий кучланиш U
од.1
ни
камайтириш учун контурнинг кириш ва чиқиш четларига қўшимча пўлат полосалар
ѐтқизилади. Ҳимоявий ерга
туташтиришнинг вазифаси U
з
, U
пр
, U
од
кучланишларини
хавфсиз катталикларгача камайтиришдан иборат.
26.1–расм. Ерга туташтиргич майдонидаги
ер юзаси бўйлаб потенциалнинг тақсимланиши.
Ерга туташтирилмаган ѐки резонансли ерга туташтирилган нейтралли (6; 10; 35 кВ ли
тармоқлар) тизилмаларда ерга туташтиргичлардаги потенциал ( U
з
) катталиги чекланади,
яъни ерга туташтирувчи қурилманинг қаршилиги R
з
нормаланади. Чунки фаза ерга
туташганда унча катта бўлмаган сиғим токининг ўтишига олиб келади ва бу режим узоқ
давом этиши мумкин. Ерга туташган қисмларга тегилган пайтда кучланиш остида қолиш
эҳтимоли ортади.
Ерга нейтрали эффектив туташтирилган 110 кВ ва ундан юқори тармоқлар
тизилмаларда фаза ерга туташса, қисқа туташув бўлади ва релели ҳимоя уни тез узади.
Бунинг натижасида кучланиш U
пр
, U
од
остида қолиш эҳтимоли камаяди.
Бир фазали қ. т. токлари анча катта бўлганлиги
учун ерга туташтиргичдаги
потенциал кескин ортади. Бу тизилмалардаги U
пр
миқдори нормаланади ва унинг
катталиги одам танасидан токнинг ўтиш муддатига қараб аниқланади.
U
од
кучланиши нормаланмайди, чунки одам учун токнинг оѐқдан ўтиш йўли,
қўлдан–оѐққача ўтган йўлга қараганда хавфсизроқ.
Do'stlaringiz bilan baham: