Analiz usuli va sxemasini tanlash

Analitik kimyoda xatolar
Har qanday oichashda u yoki bu darajada xatolikka yo‘l qo‘yiladi.
Ko‘pincha xatolar o'zaro uyg'unlashib ketadi. Quyida xatolaming ko‘p
tarqalgan ko‘rinishlarini qarab chiqamiz:
1. Ifodalash (hisohlash) usullari bo'yicha xatolar mutlaq va nisbiy
xatolarga bo‘linadi. Mutlaq xatolar standart chetlashish, nisbiy xatolar
nisbiy standart chetlashish, foizlar bilan ifodalanadi.
2. Tarkibiy qismning haqiqiy qiymatidan yuqori yoki pastligini
ko‘rsatish bo'yicha xatolar musbat va manfiy xatolarga bo'linadi.
3. 0 ‘lchanadigan qiymat bilan xatoning bog'liqiigiga ko‘ra xatolar
doimiy (oMchanadigan qiymatga bog‘liq boMmagan) va mutanosib
(0‘lchanadigan qiymatga mos) xatolarga bo‘linadi.
4. Yuzaga kelish sabablariga ko‘ra sistematik, tasodifiy va qo'pol
xatolar ham bo'ladi.
5. Yuzaga kelish manbalariga ko'ra: asbob, reaktiv, uslubiy, namuna
olish xatolari bo‘lishi mumkin.
Bulardan tashqari obyektiv va subyektiv, chegara, yo 7 qo 'yiladigan,
kafolatli, har bir usulning o ‘ziga xos va boshqa xatolar ham uchraydi.
Tasodifiy xatolar— kelibchiqishi ma’Ium birqonuniyatga asoslanmagan,
kattaligi va ishorasi noma’Ium. Bu analitikning o ‘ziga bog‘liq bo'Imagan
tashqi faktorlar, masalan, harorat, namlikning o'zgarishi, laboratoriya
havosining iflo slan ish i, b in o la rn in g te b ra n ish i, tok manbaida
kuchlanishning o'zgarishi va boshqalar bilan bog'liq. Ular statistik usullar
yordamida hisobga olinishi va baholanishi mumkin. U yoki bu darajada
tasodifiy xatolaming oldini olish mumkin, ayniqsa, qo'pol xatolaming
oldini olish oson. Buning uchun analiz diqqat bilan o'tkazilishi, eritma
yoki moddalar to ‘kib yuborilmasligi, o ‘lchash natijalari to ‘g ‘ri yozib
olinishi, hisoblashlar to ‘g ‘ri bajarilishi zarur. OMchash natijalarini
baholashda ularning yozilish tartibi juda muhim hisoblanadi. Masalan,
texnik tarozida tortish natijasi bilan analitik tarozida tortish natijalari har
xil bo'lishi hisobga olinishi kerak. Masalan, natija 2,5 yoki 2,50 g deb
yozib olingan bo‘Isa, bu texnik tarozida tortilgani, 2,50(K) g tarzida yozib
olingan bo‘lsa, analitik tarozida tortilganligini bildiradi.
Sistematik xatolar — kattaligi doimiy b o ‘lib, ma’Ium qonuniyat
b o ‘yicha o ‘zgaradigan xatolar. Agar o'Ichash bir tarozi (va toshlardan)
yoki asbobdan foydalanib o ‘tkazilsa, sistematik xato yo‘qoladi. Sistematik
xatolarga quyidagilarni kiritish mumkin. Uslubiy (metodik) xatolar —
qo‘llanilayotgan analiz usuli va reaksiyaning xususiyatlari (masalan,
aniqlash asoslangan reaksiyaning miqdoriy jihatdan to‘la bormasligi,
cho‘kmaning qisman erishi, cho'kma bilan begona jismlaming birgalashib
cho'kishi), ayrim amallarni bajarish ketma-ketligiga qa t’iy rioya
qilinmasligi, amallaming aniq bajarilmasligi, cho'kmaning qizdirilganda
qisman parchalanishi, erib ketishi yoki uchib ketishi, moddaning
gigroskopikligi kabi omillarga bog'liq. Ashoblarga bog'liq xatolar —
asbobning haqiqiy qiymatdan siljishi, masalan, tarozi nol nuqtasining
noto‘g ‘riligi, toshlar massalarining nominaldan farqi singarilar tufayli
paydo b o ‘lad i. R e a k tiv la rg a b o g ‘liq x a to la r — tay y o r yoki
tayyorlangan reaktivlar konsentratsiyalarining haqiqiy qiymatdan farq
qilishi natijasida yuzaga kelishi mumkin.