Alisher Navoiyning avtobiografik g’azallari


II .2. Alisher Navoiyning shaxsiy hayoti bilan bog’langan



Download 0,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/28
Sana07.08.2021
Hajmi0,58 Mb.
#140875
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   28
Bog'liq
alisher navoiyning majolisun-nafois asari leksika (1)

II

.2. Alisher Navoiyning shaxsiy hayoti bilan bog’langan 

avtobiografik g’azallar

 

 

         Alisher  Navoiyning  bir  qancha  avtobigrafik  g’azallari  qarilik  chog’larida, 

soqoliga  oq  oralagan  paytlarda  yozilgan.  Bu  xil  g’azallarda  shoir  qarilikdan 

quvvatsizlikdan  shikoyat  qiladi  va  o’zining  keksalik  kayfiyatlarini  aks  ettiradi. 

Masalan, 

shoir 

bir 


g’azalida 

shunday 


deydi: 

                      Sochu 



soqol 

xo’b 

oqardi, 

to’kila 

boshladi 

tish, 

                      Safar yarog’ini qilki, tushdi boshingga tashvish. 

Umuman  olganda,  Navoiyning  shaxsiy  hayoti  bilan  bog’langan 

g’azallarining  ichki  tematikasi  ham  boy  va  xilma-xil  bo’lib,  ular  ko’p  vaqt 

realistik xarakterga ega. SHoir bu she’rlarida an’anaviy romantik obrazlarni kam 

qo’llaydi. Ularning yozilish uslubi hayotiy va realistikdir. Bu asarlarda shoir bor 

haqiqatni o’z jonli tili bilan, kitobxonga yonma-yon turganday, tasvirlab beradi.  

Alisher  Navoiyning  “Xazoyin  ul-maoniy”  tarkibiga  kiritgan  g’azallarida 

boshqa  mavzular  qatorida  o’z  shaxsiy  hayotidagi  ayrim  voqealarning  badiiy 

tasviri  ham  ko’zga  tashlanadi.  Bu  o’rinda  biz  uning  sarig’  kasali,  ko’z  og’rigi 

bilan  xastalanganligi,  tishlarining  to’kilgani,  ko’zilarining  xiralashganiga  oid 

ishoralar  mavjud  bo’lgan  g’azallarni  nazarda  tutmoqdamiz.  Jumladan, 

“Tishlarimdin  ikki  dandonaki  charx  ayladi  kam”

1

    misrasi  bilan  boshlanadigan 



hamda: 

          Orazing mushtoqidur bu ko’zki, bo’lmish dardmand, 



Garchi bordur dardlig’ ko’zga yorug’liqtin gazand,

2

 - 

bayti bilan boshlanadigan g’azallar aytilganlarga misol bo’la oladi. 

Alisher  Navoiyning  “Tishlarimdin”  deb  boshlanadigan  g’azali  keksalik 

davrining  mahsuli  bo’lib,  unda  ikkita  tishining  to’kilganidan  so’z  yuritilgan. 

G’azalda  shoirning  oddiy  inson  sifatidagi  kechinmalari  o’z  ifodasini  topgan: 

                                                

1

 Alisher Navoiy. MAT. 4-tom. Toshkent, 305-bet.  



2

 Alisher Navoiy. MAT. 3-tom. Toshkent, 115-116 betlar.  




50 

 

tishlarining  to’kilishini,  ya’ni  tish  o’rnining  bo’shab  qolishi  bu  –  ajalning 



kirishiyu jonning chiqishga yo’ldir, tarzida izohlaydi shoir. Buning ustiga: 

Yo’qki tish sini sitam bo’ldiyu  bas, ko’zda dog’i 

Qolmadi nuri ani dog’i degil ayni adam, - 

deb shikoyat qiladi. 

            Ikkinchi  g’azalda  esa  ko’z  og’rig’idan  chekkan  iztiroblari  o’z  ifodasini 

topgan.  Shunisi  muhimki,  shoir  ko’zining  og’riganini  tasvirlar  ekan,  uning 

qizargani,  doru  qo’yganda  kuydirgani,  ko’zlarini  bog’lab  qo’yganini 

(“bog’lamishdur  chashmband”)  hayotiy  va  ishonarli  tarzda  qalamga  olgan. 

Bunday  tasvirlardan  Alisher  Navoiyning  o’sha  jarayondagi  kayfiyati,  ruhiy 

kechinmalarini anglash qiyin emas. 

906  hijriy-qamariy  yilning  jumodi  us-soniy  oyi  boshlarida  (milodiy  1500 

yilning  28  dekabri)  jarchilar  Hirot  aholisiga  muhim  xabarni  e’lon  qildilar: 

Astrobodda  isyon  ko’targan  o’g’li  Muhammad  Husayn  Mirzo  ustiga  qo’shin 

tortgan  Husayn Boyqaro  u bilan yarashib, Hirotga qaytib kelmoqda... Poytaxtni 

qo’riqlash topshirilgan Amir Muboriziddin Muhammad Vali va Alisher Navoiy 

a’yonlar  hamrohligida shohni kutib olish uchun shahardan tashqariga chiqdilar. 

Muhammad  Valibek  rabotiga  kelganlarida  shoh  yaqinlashib  qolganini  xabar 

qildilar. Navoiy anchagina xasta, o’zini yomon his qilmoqda edi. Shoh muhofasi 

yaqinlashgach,  u  otidan  tushdi-yu,  lekin  yura  olmadi.  Tinimsiz  ijod 

mashaqqatlaridan,  davlat  tashvishlaridan  toliqqan  vujudi  o’ziga  bo’ysunmay 

qo’ydi.  Xoja  Abdulloh  va  Xondamir  ko’magida  Boyqaro  tomon  yurdi.  Goh 

cheksiz muruvvatlar ko’rsatgan, gohida esa aziyatlar yetkazgan do’sti – Husayn 

Boyqaro  og’ushida  hushidan  ketdi.  Shoirni  shohning  muhofasiga  solib,  zudlik 

bilan  Hirotga  olib  keldilar.  Ammo  tabiblarning  dori-darmonlari  foyda  bermadi. 

Jumodi  us-soniy  oyining  o’n  ikkinchisida  (milodiy  1501  yilning  3  yanvari), 

yakshanba  kuni  Alisher  Navoiy  manguga  ko’z  yumdi.  Bu  haqda 

«Boburnoma»da shunday satrlarni o’qiymiz: «...Sulton Husayn Mirzo Astrobod 

cherikidin  yong’onda  (qaytganda)  istiqbolg’a  keldi,  mirzo  bila  ko’rushub 

qo’pquncha  bir  holati bo’ldi, qo’polmadi,  ko’tarib eltdilar, tabiblar aslo tashxis 



51 

 

qila  olmadilar.  Tonglasig’a-o’q  Tengri  rahmatig’a  bordi.  Bir  bayti  hasbi  hol 



voqe’ bo’lubtur: 


Download 0,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   28




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish