Agar fanga oid terminlar noaniq bo‘lsa, fanning o‘zi noaniqdir

MINERAL O‘G‘ITLAR
O‘simliklarni o‘sishini ta’minlovchi elementlar “ozuqa elementlari” deyiladi. Tarkibida ozuqa elementlari bo‘lgan, tuproqqa qo‘shiladigan anorganik (mineral) va organik moddalar o‘g‘itlar deyiladi. Kimyoviy moddalardan o‘g‘it sifatida foydalanishni birinchi bo‘lib 1840 yilda YU.Libix taklif qilgan. O‘g‘itlar olinishiga ko‘ra asosan organik (hayvon, qush, o‘simlik qoldiqlari) va anorganik (mineral tuzlar) o‘g‘itlarga bo‘linadi.
O‘G‘ITLAR SINFLANISHI.
Tarkibidagi ozuqa elementi turiga ko‘ra o‘g‘itlar “makro” va “mikro” o‘g‘itlarga bo‘linadi.

1) Makroelementlar (N, P, K) saqlagan o‘g‘itlar makroo‘g‘itlar deyiladi. 2) Mikroelementlar (B, Cu, Co, Mn, Zn, Mo, I, Mg, Be, Na) saqlagan o‘g‘itlar mikroo‘g‘itlar deyiladi.

O‘g‘itlar tarkibidagi makroelementlarga qarab “oddiy” va “murakkab” o‘g‘itlarga bo‘linadi.

1) Oddiy o‘g‘itlar – tarkibida bitta makroelement saqlagan o‘g‘itlar. Masalan: Silvinit - KCl∙NaCl, ammoniy nitrat – NH₄NO₃, kalsiy fosfat – Ca₃(PO₄)₂ va h.k.

2) Murakkab o‘g‘itlar - tarkibida bir nechta makroelement saqlagan o‘g‘itlar. Masalan: ammoniy fosfatlar – (NH₄)₃PO₄, (NH₄)₂HPO₄, NH₄H₂PO₄, kaliy nitrat – KNO₃ va h.k.

Agregat holatiga ko‘ra:

1) Suyuq o‘g‘itlar – ammiakli suv va suyuqlantirilgan ammiak.

2) Qattiq o‘g‘itlar - KCl∙NaCl, NH₄NO₃, Ca₃(PO₄)₂, KNO₃, NH₄H₂PO₄ va h.k.

O‘g‘itlar ozuqa elementining miqdoriga qarab sinflanadi. Ozuqa elementining miqdori kaliyli o‘g‘itlarda K₂O, fosforli o‘g‘itlarda P₂O₅, azotli o‘g‘itlarda N₂, kalsiyli o‘g‘itlarda CaO moddalarining foiz miqdori bilan belgilash qabul qilingan.

AZOTLI O‘G‘ITLAR: suyuq ammiak, ammiakli suv, amiakli selitra – NH₄NO₃, natriyli selitra - NaNO₃, kaliyli selitra – KNO₃, kalsiyli selitra – Ca(NO₃)₂, ammoniy sulfat – (NH₄)₂SO₄, karbamid – CO(NH₂)₂ va h.k.

FOSFORLI O‘G‘ITLAR: oddiy superfosfat – Ca(H₂PO₄)₂∙CaSO₄, qo‘sh superfosfat – Ca(H₂PO₄)₂, pretsipitat – CaHPO₄ ∙2H₂O, ammofos – NH₄H₂PO₄, ammofoska – (NH₄)KHPO₄, fosforit uni – Ca₃(PO₄)₂, suyak talqoni – Ca₃(PO₄)₂∙CaF₂ va h.k.

KALIYLI O‘G‘ITLAR: potash – K₂CO₃, silvinit – KCl∙NaCl, kaliyli selitra – KNO₃, ammofoska – (NH₄)KHPO₄, kaliy sulfat – K₂SO₄, kaliy girofosfat – K₂HPO₄ va h.k.