Қадимги юнон-рим тарихи

Tatsit   Tarix  IV  kitob 
 
Rimning    eng  mashhur  tarixchisi  Publiy    Korneliy    Tatsitdir  (taxminan  55-120  yilllar 
yashagan).  Tatsit  o`z   zamonasining  eng madaniyatli,  har  tomonlama o`qimishli kishisi bo`lgan,  
davrining    ilm-fan,    adabiyot  ahllari  bilan    yaqin  va    do`stona    aloqa    tutgan.        Bir    necha  
imperatorlar  davrida  oliy davlat lavozimlarini egallagan.  
Uning “Germaniya”  degan  asari qadim zamonlarda   Germaniya  tuprog`ida   yashagan 
qabilalarning  tarixi, madaniyati,  ularning  tirikchilik usullari  haqida  hikoya  qiladi.  Bu  risola  
Yuliy  Sezarning    “Germaniya    urushi    xotiralari”    asari  bilan  bir    qatorda    nemis    xalqining 
qadimgi   tarixini   o`rganish borasida   nodir  tarixiy  manba hisoblanadi.  Shuningdek  u “Tarix”  
hamda,  “Solnomalar”  deb atalgan   ikki  yirik    tarixiy asarlari  muallifi.  
 
                                                 
1
 
361-363-yillarda hukmronlik qilgan.
 

---

 
 328 
 
 
14  Qo`zg`olon  qilishga    qaror    qilib,  Sivilis
1
  rejasini    qanchalik    uzoqni    ko`zlaganini  
ma`lum    vaqtgacha    oshkora        qilmaslikni    maqul  ko`rib,  voqealarni    o`ziga    foydali    bo`lgan  
tomonga  yo`naltirib,      ularni  borishini    o`zi      keyin    qanday    harakat      qilishni    ko`rsatadi    deb 
hisobladi.    Bu    vaqtda  Vitelliyni      buyrug`i    bo`yicha    batav  yoshlarini    qo`shinga  olish 
o`tkazilayotgan  edi.  Busiz ham  yengil bo`lmagan   bu ishda, bu  ish     topshirilgan   odamlarni  
ochko`zligi  va buzuqligi  xalaqit berar edi:  ular  keksalar   va  mayiblarni  bosib olar edilar, keyin 
ularni   to`lov  evaziga   qo`yib yuborish  uchun,   yana bu mamlakatda    barcha  o`smirlar   baland  
bo`yi bilan  ajralib  turadi chiroyli  bolalarni   buzuqlikga  majbur  qilar  edilar.   Batavlar  g`azabga  
keldilar,   deyarli  tayyor  bo`lgan isyonning   ilhomchilari  ularni  rekrut   berishdan  bosh  tortishga   
ishontirdilar.    Sivilis      muqaddas    xiyobonga    ularni    kechki    ovqat    bilan        mehmon    qilish  
bahonasida o`z  qabilasining  zodagon  kishilarni  va oddiy  xalqdan   eng  qat`iylarini  taklif  qildi.   
Qachonki      kechki    quvnoq    bazm      ta`siri    ostida      ularni    hissiyoti      avj  olgach    u    so`zlashni  
boshladi -  boshda  o`z  qabilasini  shon-sharafi,   keyin  Rim  hokimiyati   ostida  haqoratlar   va  
zo`ravonliklarga chidashga  to`g`ri  kelayotgani  to`g`risida  so`z  yuritdi. 
“Qachonlardir     biz   ittifoqchilar   edik  –  dedi    Sivilis,   endi   bizga       qul    kabi    murojaat 
qiladilar.    Rimdan    yuborilgan      legatlar    boshqargan      vaqtlar    allaqachon      o`tdi.  Ular    ulkan   
a`yonlar    bilan    kelar    edilar,    ular    kalondimog`      edilar    va      baribir    hozir              prefektlar
2
    va      
senturionlarni  hokimiyati  ostiga    berilganimiz yana  yomonroq.   Ularning  har  biri   iloji  boricha  
ko`proq   talashga urinadi,   qachonki  u bizni    qonimizni  to`yib  ichgandan   keyin, uni  chaqirib  
oladilar  va uning   o`rniga    boshqasini  yuboradilar, u  pora olish  uchun  yangi  har xil  hiyla   va  
bahonalar  topishga  urinadi. Endi  bizga  bu  safarbarlik    o`g`ilni  ota-onalardan,  akani  ukadan  
o`g`irlaydigan        o`limga    o`xshab    yopirildi.    Shu    bilan    birga        hech  qachon    rimliklarni    ishi  
shunday    yomon      bo`lmagan    edi,    ularning    qishki      lagerlarida  –  faqatgina      keksalar  yana  
talangan o`lja bor.  Boshingizni  ko`taring,   atrofga qarang va  rim  legionlarining  baland  nomlari 
oldida    titramang.    Bizda  –  qudratli    piyodalar  va    otliq    qo`shinlar,      germanlar  bizning    
birodarlarimiz,  gallar  ham      biz  kabi    shuni  istaydilar,    rimliklar    bu    urushni    o`zlari    uchun   
foydasiz  emas  deb  hisoblaydilar.” … 
 
Корнелий  Тацит   История.  Том второй   Ленинград  1969   146-147  стр