Қадимги юнон-рим тарихи

Vegetiy. Harbiy ishni qisqacha bayoni 
 
II kitob. 1-BOB. Harbiy kuchlar… uch qismga bo`linadi: otliqlar, piyodalar va flot. Otliqlar 
qismi qanotlar
3
 deb ataladi, chunki ular qanotlarga  o`xshab, u va boshqa tomondan jangovar safni 
to`sib  turadi.  …Boshqa  turdagi  legionar  deb  ataladigan  otliqlar  bor,  chunki  ular  legion  tarkibiga 
kiradi. Flot ham ikki turdan tuzilgan: bir xil kemalar liburnlar, boshqalari kruser
4
lar deb ataladi. 
                                                 
1
 
qarorgoh.
 
2
 
taxminan 30, 83 m ga teng yunon o`lchovi.
 
3
 
alae.
 
4
 
kuzatuvchi.
 

---

 
 317 
 
 
 
1. Suvoriylar bilan tekisliklar himoya qilinadi. Flot bilan dengizlar  yoki daryolar, piyodalar 
bilan  tepaliklar      shaharlar   tekis va   darasimon joylar.  Shundan tushunarliki, davlatga hamma 
joyda  yaroqli bo`lishi mumkin bo`lgan  piyodalar ko`proq kerak;  va bu askarlarning  katta qismi 
kam  xarajatlar bilan    saqlanishi mumkin. “Qo`shin”
1
 nomi o`zining asosiy  mashg`ulotlari, aynan 
mashqlar
2
dan  oldi.    Qaysiki  u  nima  uchun    bu  nomni  olganini    hech  qachon  unutmasligi    uchun.  
Piyodalarning  o`zi ikki turga bo`lingan:  
                   1. yordamchi qismlar.                  2. Legionlar. 
Yordamchi  qismlar  ittifoqchilik  va    shartnoma  munosabatlarida    bo`lgan  qabilalardan    yuboriladi;  
Rim  jasorati  esa    hamma  vaqt  o`z    kuchini  doimiy    legionlarda  ko`rsatar  edi.  “Legion”    atamasi 
elegere
3
 so`zidan kelib chiqadi,  bu so`zni o`zi  askarlarni tanlab  oladiganlardan sadoqat va harakat 
qilishni talab qiladi. Odatda  yordamchi qismlar bo`yicha kam sonli ko`ngilli  askarlar, legionlarga 
ancha  ko`proq olinadi. 
 
5.  Shunday  qilib,    jasoratli,  jismoniy  kuchi  bilan  ajralib  turgan  yosh  askarlarni  sinchiklab 
tanlab  olib,  bu  yerga  har  kunlik    mashqlarni,  to`rt  yoki    undan  ko`proq  oy  davomida    qo`shib, 
bizning    baxtli,  yengilmas  hukmdorimiz  buyrug`i  va  rahbarligi    bo`yicha  legion    tashkil  etiladi.  
Qachon  askarlarning    terisiga  o`chirib  bo`lmaydigan  (kuydirilgan)  nuqta
4
  belgilangandan  keyin  
askarlar ro`yxatga  kiritiladilar va keyin odatda  ularni qasam ichishga  majbur qiladilar,  bu harbiy 
qasam  deb  ataladi  …  Askarlar  imperator  nima  buyursa,    shuni  sidqidildan  qilaman,  hech  qachon 
harbiy xizmatni tashlab ketmayman, rim davlati uchun o`limdan qaytmayman deb qasam ichadilar.  
 
2  …  Endi  men,  legionlar    va  yordamchi  qismlar    o`rtasidagi  farq  mening  fikrimga 
qandayligini  bayon  qilaman.  Yordamchi  qismlar  turli  joydan  turli  miqdorda  kelib,  urushga 
borganda, bir-birlari bilan  o`rganish bilan ham, tanishlik bilan ham, malaka bilan ham ular o`zaro 
bo`g`lanmaganlar. Ularda jang  qilish usullari  har xil ular qurolni har xil ishlatadilar
5
. Va albatta,  
janggacha  bir-birovlaridan    kuchli  farq  qilganlar,  g`alabaga  sekin    keladilar.  Nihoyat  yurishlarda  
barcha  askarlar    bir  signal  va    buyruq  bo`yicha    harakat  qilishi  va    saflanishi  juda  muhim,        kim 
ilgari 
buni  birgalikda    va  birdek  qilmagan      bo`lsa,  bu  buyruqlarni  birdaniga  bajarishlari mumkin  emas. 
Lekin, bu qismlar ham, agar ularni deyarli  har kun turli mashqlar bilan bir yil  davomida, o`zlarini  
mustahkamlashga majbur qilsalar, ko`p foyda keltirishlar mumkin. Yordamchi qismlar hamma vaqt 
legionlarga    yengil  qurollanganlar  sifatida    jangovar  safga    qo`shilar  edilar.  Jang  vaqtida    asosiy 
yordamdan ko`ra qo`llab quvvatlashga xizmat qilar edilar. 
Legion  esa,    o`zining  og`ir  qurollangan  kogortalari  bo`lgan  prinsiplar,    gastatlar,  triaruylar, 
antesignallar
6
  va  yengil  qurollangan    piyodalar  qismlari    bo`lgan,  kalta    nayza  otuvchilar,  tosh 
otuvchilar,    balistariylar,    o`zlarining  tarkibiga    kiritilgan  legionlar    otliqlarga  ega  bo`lib,  bir  xil 
ko`rsatmalarga birdamlikda rioya  qilib va lagerni  mustahkamlab,  jangovar  safga tizilib  jang olib 
borib,    barcha  munosabatlarda    yaxlit  bo`lib,  hech  qanday    tashqi  yordamga  muhtoj    bo`lmasdan, 
bunday  legion odatda har qanday dushman olomonini yengishi mumkin … 4.  Barcha tarixchilarda 
topish  mumkin,    har  bir  konsul  dushmanga    qarshi  yurish  qilganda,    ular  ko`p  sonli  bo`lgan 
taqdirlarida    ham  ittifoqchilarning    yordamchi  qismlari    qo`shimchalari  bilan    faqat  ikki  legionga  
qo`mondonlik qilganlar.  Ularning o`rgatilganligi, o`ziga ishonchi shunday  ediki, har qanday urush 
uchun  ikkita  legion  to`la  yetarli  deb hisoblanar edi.  Shu  sababli  men  qadimgi  legionni   tuzilishini 
harbiy qonunlar normalariga ko`ra bayon qilaman.