Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat


O’timli va o’timsiz fe’llarning semantik tahlili



Download 135 Kb.
bet5/10
Sana31.12.2021
Hajmi135 Kb.
#224124
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
Gafarova Aziza2

2. O’timli va o’timsiz fe’llarning semantik tahlili
“O`timli va o`timsiz fel`llar masalasi tarixan nisbat kategoriyasi bilan bog`liq” deb yozgan edi akademik V.Vinogradov. O`timsizlik kategoriyasi leksika va grammatikaga taaluqli bo`lgani uchun uni leksik – grammatik kategoriya deb ataydi. Uning leksikaga mansubligi shundaki, u leksik birliklar yordamida, ya`ni fe`lda o`z aksini topadi. O`timli va o`timsizlik kategoriyasining leksika bilan aloqasi uning semantic strukturasini belgilamaydi. Ish –harakatning gap obyektiga yo`naltirilgan yoki yo`naltirilmaganlikni ifodalanishi har xildir.

Ish–harakatning yo`naltirilgan yoki yo`naltirilmaganligi fe`l ma`nosiga qarab aniqlanadi. O`timli- o`timsizlik sof-semantik asosida ajratilib, tipologik umumiyligi bilan xarakterlanadi.

O`timli-o`timsizlik kategoriyasi fe`l negizining semantic xususiyatiga ko`ra aniqlanadi. Shu nuqtai nazarda u leksik kategoriya xisoblanadi. O`timli –o`timsizlik obyekti bilan birikish –birikmasligiga ko`ra sintaktik kategoriyadir.

Fe`l boshqaradigan nomlar fe`lning xususiyatiga qarab turli formalarda bo`lishi mumkin. Ba`zi fe`llar mustaqil bo`lishiga qaramay, obyektsiz funksiya bajarmaydi, ba`zilari esa ma`lum darajada bajaradi. Anashu qobiliyatiga qarab, fe`llar o`timli –o`timsizga, ular bilan birikadigan obyektlar esa vositali va vositasiz obyektlarga bo`linadi. O`timli fe`llar ham o`timsiz fe`llar ham otlar bilan birikib keladi. Bu birikuv har xil bo`lsa ham morfologik va sintaktik jihatdan bir - biri bilan bog`liqdir. Kelishik qo`shimchalarning asosiy vazifasi so`zlarning sintaktik aloqaga kiritish bo`lsada, ular bir vaqtning o`zida o`timli va o`timsizlik, vositali va vositasizlikni ham ifodalaydi. Masalan: Fe`llarning vositali to`ldiruvchi bilan birikuvi o`timsizlikni ko`rsatadi. Shuning uchun fe`lldan keyin vositasiz to`ldiruvchining bo`lishi shart. Shu nuqtai nazardan o`timsizlik va vositasizlik bir-birini mustasno etadi. Fe`ll quyidagi hollarda obyektsiz qo`llaniladi.




  1. Download 135 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish