A qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti boshlang’ich ta’lim fakulteti

3. Metodning afzalliklari va kamchiliklari 
Modellashtiruvchi amaliy o'yin — bu bilim olish, o'rganishning kompleks 
varianti hisoblanadi. Chunki o'yin mobaynida turli usullardan foydalaniladi. 
O'yinning muvaffaqiyati bevosita uning bilimdonlik bilan tanlanishi, bajarishiga, 
talabalarni o'z rollarini ma'nosini tushunib yetishiga bog'liq. 
Bu metodning afzalligi shundaki, talaba masalaning mohiyatiga qarashini, 
avvalgi nuqtayi nazarini o'zgartirish imkoniga ega. Modellashtiruvchi o'yin 
motivatsiya nuqtayi nazaridan ham foydali. Talabalar ko'pincha bunday o'yindan 
qanoat hosil qilib, yangi o'rganganlarini o'rtoqlashadilar. Darsga faol 
qatnashadilar. 
Talabalar bir qarorga kelishni eksperiment qilishlari va uni oqibatini 
(minimal xatar bilan) kuzatishlari mumkin. Modellashtiruv-chi o'yin yordamida 
talabalarni real hayot voqeliklari bilan ta-nishtirish ustunlikka ega. Bunda 
qo'yilgan savollarga javob topish va real muammolarni yechish uchun 
talabalarning shaxsan o'zlari qatnashadilar, real hayotning nazariy modeli bilan 
tanishadilar.
Modellashtirilgan o'yin metodi o'qituvchiga dars berishning usullarini 
o'zgartirishga katta imkoniyat beradi. 
Har qanday metod kabi bu uslubda ham qator kamchiliklar bor. Auditoriyada 
real jarayonlarni soddalashtirishga to'g'ri keladi. U bir tomondan yetarli darajada 
sodda, ikkinchi tomondan yetarli darajada real hayotga yaqin bo'lishi, real 
jarayonlarni ifodalashi, buni hisobiga qimmatli tajriba o'rgatuvchi bo'lishi kerak. 
Model-lashtiruvchi o'yin o'qituvchidan sinchkovlik bilan puxta tayyorgar-lik 
ko'rishni talab qiladi. Darslikka tayangan holda dars o'tish o'qituvchidan 
nisbatan kam vaqt, kamroq kuch, diqqat talab qiladi. Ammo, hamma darsni 
modellashtiruvchi o'yin o'tkazish bilan olib borib bo'lmaydi. Ko'pincha, 
modellashtirish bilim olishning kulmi-natsiyasi bo'lib, fanning ba'zi bir asosiy, 

---

ularni o'rganish bosh-qalariga yo'l ochib beradigan kategoriyalari,
qonunlarini o'rganishda qo'llaniladi. 
Modellashtiruvchi o'yindan foydalanishdagi muhim chekla-nish — bu aniq 
o'qituvchining xarakteri, uslubiga bogiiq. Ko'pchilik o'qituvchilar an'anaviy 
uslublar asosida dars o'tishga o'rganib qo-lishgan, shuning uchun ularga shu 
uslublar samaraliroq tuyuladi. 
Modellashtirish talabalarni faolligini oshiradi. Bu yaxshi, lekin talabalarning 
o'yinga qiziqib ketishlari oqibatida ba'zi bir nomaqbul holatlar yuz berishi 
mumkin. Ya'ni rolga berilib ketib, ayrim talabalarni aldash yoki qoidani buzish 
hisobiga g'olib bo'Iishga harakat qilishi mumkin. Shuning uchun o'qituvchi 
vaqti-vaqti bilan tala-balarga modellashtiruvchi o'yinning maqsadi bilim olish, 
tajribaga ega bo'lish ekanini eslatib turishi kerak. 
Bu uslubni qo'llash bilan bog'liq yana bir muammo vaqt ma-salasidir.' U ko'p 
vaqt talab qiladi. Shuning uchun ko'p o'qituvchilar vaqtni qizg'anib, bu uslubdan 
juda kam foydalani-shadi. Agar o'qituvchi o'tilgan materialni mustalikamlash, 
talaba-ning bilimini puxta bo'lishini ko'zlasa, у
а
Ч
1шп
8 bir muncha or-tiqcha 
sarflanishi o'zini oqlaydi. 
Umuman olganda, metodning kamchiliklaridan afzallik to- 
monlari ko'proq. Dars jarayonida barcha mavzularda qo'llashning iloji yo'q, buning 
hojati ham yo'q. Lekin muhokama qilinayotgan savolga mos mavzularda o'yinlar 
tayyorlash zarur. 
Xulosa
Modellashtiruvchi o'yin - bilim olishga qaratilgan va ma'lum bir pedagogik 
natijani ko'zlagan hamda turli (imitatsion, amaliy, rol ijrosiga asoslangan) o'yinlar 
yordamida ta'lim jarayonida muay-yan maqsadni amalga oshiruvchi faoliyat 
hisoblanadi.. 
Modellashtiruvchi o'yin metodi o'yin jarayonida berilgan top-shiriqni bajarish, 
hisob-kitoblarni amalga oshirish, o'yin orqali amaliyotni o'rganish tufayli fanni 
puxta o'zlashtirishga olib keladi. 
O'yin metodini qo'llash uchun o'qituvchi uning didaktik, tar-biyaviy 
maqsadlarini aniq belgilashi, o'yinning asosiy bosqichlarini, har bir bosqichning 
aniq vazifasini ishlab chiqishi, ayniqsa, o'yinni muhokama qilishga alohida diqqat 
qaratilishi kerak. 

---

Talabalarni 
faol 
qatnashishishini, 
mavzuning 
yoki 
o'rganila-yotgan 
muammoning mohiyatini chuqur anglash maqsadida o'rganish uni konkurs tarzida 
qo'llash mumkin. Bunda albatta, berilgan topshiriqlarni baholash mezonlarini 
ishlab chiqish zarur. 
Asosiy