A. M. Mannonov n. A. Abdullayev r. R. Rashidov

36 Kokar, M. Hassan. A Political and Diplomatic History o f Afghanistan,
1863-1901. - Leiden: Brill, 2006. - P. 2-3.
37 Noelle, Ch. State and tribe in nineteenth century Afghanistan: The reign
o f Amir Dost Muhammad Khan (1826-1863). - Richmond, UK: Curzon, 1997.
- P . 12.

---

o‘ziga “amir” titulini oladi. Do‘st Muhammadxon ushbu harakati 
orqali birinchidan, Peshovar shahrini egallab olgan sikxlarga qarshi 
“jihod” e ’lon qilishni ko‘zda tutgan bo‘lsa, ikkinchidan, o ‘zining 
ko‘p sonli shuhratparast va hasadchi aka-ukalarining noroziligi- 
ni oldini olishni mo‘ljallagan edi. “Jihod” e ’lon qilish huquqiga 
faqatgina musulmon mamlakatida hukmronlik qilayotgan mustaqil 
hukmdor egaligini nazarda tutgan holda, D o‘st Muhammadxon 
1834-yilda Kobulning musulmon ruhoniylari va peshvolaridan 
“amir” (amir al-mo‘minin) titulini oladi va bu orqali mamlakatning 
aksariyat musulmon bo‘lgan aholisi ustidan o ‘z hukmronligini 
yurgizishni ko‘zda tutgan edi. Shoh titulidan voz kechishi orqali 
Do‘st Muhammadxon o ‘z aka-ukalariga hokimiyatni meros qilib 
olmaganligini va uiaming markaziy hokimiyatni egallash uchun 
harakatlari asossiz ekanligini ko‘rsatib qo‘ymoqchi boMadi38.
Amir 
D o‘st 
Muhammadning 
davlatni 
mustahkamlash 
borasidagi sa’y-harakatlari aka-ukalarining hasadini keltiradi 
va Do‘st Muhammad ularni davlat boshqaruvidan chetlashtirib, 
o ‘z o ‘g‘illarini davlat ishlariga m as’ul etib belgilaydi hamda 
davlatdagi m a’muriy, huquqiy ishlarning holatini yaxshilab, 
qo‘shin tuzilishiga alohida e ’tibor beradi39. D o‘st Muhammadxon 
boshchiligidagi mustaqil afg‘on davlatining kuchayishi va uning 
mamlakatni 
birlashtirishdagi 
muvaffaqiyatlari 
inglizlaming 
Afg‘onistonni va 0 ‘rta Osiyoni bosib olishdagi rejalariga 
to ‘sqinlik qilar edi.
Afg‘onistonda o‘zlariga loyal munosabatda bo‘luvchi hukmdor 
istagida bo‘lgan ingliz mustamlakachilari Do‘st Muhammadxon 
davlatiga qarshi dastlab Hindiston hududlarida istiqomat qiluvchi 
sikxlami, so‘ngra esa eronliklami gijgijlaydi. Lekin shunga qara- 
may, Do‘st Muhammadxon nafaqat afg‘on yerlarini o ‘z qo‘l ostida