8-мавзу. Мантиқий тўҒри фикрлаш ва ҳУҚУҚий асослашнинг юрист фаолиятидаги роли

Муаммони баён қилиш ва қидирув зонасини чеклаш. Муаммонинг ифода қилиниши шакли саволдир. Савол аниқ қўйилган бўлиши керак. Саволлар турли хил бўлади. Баъзилари мавжуд факт ҳақидаги билимларни тўлдиришга хизмат қилса, мавжуд тасаввурларни аниқлаштирса, бошқалари бутунлай янги маълумотлар олишга хизмат қилади. Худди, жавоблар каби. Саволга бевосита ва билвосита жавоб бериш мумкин.

Муаммо бирор соҳага оид янги фактларни тўплаш жараёнида уларни эски билимлар билан изоҳлаш мумкин бўлмаганда, ўзларининг янгича баёнини талаб қила бошлаган пайтда туғилади. Муаммо янги далил ва маълумотларни тўплаш, уларни янгича изоҳлаш асосида ҳал қилинади. Муаммони ҳал қилиш жараёнида маълум фараз ёки гипотезалар қурилади ва асосланади.

• 
  Гипотеза қуриш ва уни текшириш. Гипотеза (юнон. “тахмин”, “тахминий билим”, “фараз”) текширилаётган объект ёки ҳодиса тўғрисида илгари сурилган, илмий жиҳатдан асосланган, илмий факт ва маълумотларга зид бўлмаган, лекин ҳақиқатлиги исботланмаган илмий билиш шакли. Гипотезалар бир-бирини тўлдирувчи, бир-бирига зид, бир-бирига қарама-қарши, бир-бирини инкор қилиши мумкин. Илмий билишда пайдо бўлган гипотезалар кейинги тадқиқотларда текширилиб, уларнинг ҳақиқатлиги тасдиқланади ёки хатолиги исботланиб, рад қилинади. Гипотезанинг ҳақиқатлиги исботланса, у назарияга айланади.
  
• 
  Гипотезани синаб кўришдан кейинги ҳаракатлар ва натижаларни акс эттириш. Назария ҳақиқатлиги амалий ёки назарий жиҳатдан исботланган, борлиқнинг бирор соҳасига оид маълум ғоялар, аксиомалар, қарашлар, қонунлар ва принципларнинг муайян тизимидир. Назария маълум бир соҳага оид мавжуд билимларни умумлаштириб, предмет ёки ҳодиса ҳақида конкрет билим ҳосил қилишга имкон беради. Илмий билишда назариянинг асосий вазифаси амалиёт берган янги далилларни изоҳлаш, ўрганилаётган предмет ёки ҳодисаларнинг моҳиятини теранроқ билиш, рўй берадиган воқеа ва ҳодисаларни олдиндан кўра олишдан иборат.
  

Эслаб қолинг! Мантиқий фикрлаш ҳаракат билан чамбарчас боғлиқ. У орқали инсон ҳақиқатни англайди, унга амал қилади, дунёни тушунади, уни ўзгартиради. Ҳаракат фикрлашнинг асосий шаклидир.