7-Tajriba ishi. Tenzometrik datchiklarni ko’prikli sxema asosida tavsiflarini o’rganish

Qarshiliklar o‘lchashning ko‘prik sxemasi
Tenzometrlar qarshiligini o‘lchash uchun elektrotexnikada foydalaniladigan odatdagi muvozanatlashtirilgan va muvozanatlashtirilmagan ko‘prik sxemalarini qo‘llash mumkin.
Muvozanat ko‘priklari ikki xil: laboratoriyada (noavtomatik) va sanoatda ishlatiladigan (avtomatik) bo‘ladi. Tenzometrik o‘lchov asbobi sifatida esa, odatda, muvozanatlashtirilmagan ko‘priklar xizmat qiladi.
21-rasmda tenzometrik datchik ulanadigan, o‘zgarmas tokda ishlaydigan muvozanatlashtirilgan ko‘prikning prinsipial sxemasi keltirilgan. Ko‘prik ikkita doimiy karshiliklar (rezistorlar) R₁ va R₂, reoxord R_p, tenzo qarshilik R_t va ulaydigan simlarning karshiliklari R_sim dan iborat. Ko‘prikning bir diagonaliga E o‘zgarmas tok manbai, ikkinchisiga esa almashlab ulagich P orqali nol indikator NP ulanadi. Reoxord R_r ning sirpang‘ichi siljishi tufayli ko‘prikning erishilgan muvozanat holatida uning diagonalidagi tok kuchi nolga teng bo‘ladi. SHu paytda ko‘prikning b va d uchlaridagi potensiallar teng bo‘ladi. I manba toki ko‘prikninga uchida ikkiga — 1₁ va 1₂ ga bo‘linadi.
Demak, R₁va R₂qarshiliklar bir-biriga teng bo‘lgani uchun quyidagi tenglamani yozish mumkin:
R₁I₁=R₂I₂ (7.4)
Ko‘prikning bs va sd elkalaridagi potensiallar ham teng bo‘ladi, ya’ni
I_PR_P=I_t(R_t+2R_sim) (7.5)
(7.4) tenglamani (7.5) tenglamaga bo‘lsak
(7.6)
Agar I₀=0,1₁=I_p va I₂₌I_t bo‘lsa,
R₁(R_t+2R_sim)=R_pR₂ (7.7)
(7.8)
Agar atrofdagi haroratni doimiy deb hisoblasak,
2R_sim = sonst.
U holda (7.8) tenglama quyidagi ko‘rinishni oladi:
R_t=K·R_p-K₁=f(R_p) (7.9)
Shunday qilib, R_t. o‘zgarishi bilan reoxord qarshiligi R_p o‘zgartirib, ko‘prikni muvozanat xolatga keltirish mumkin. O‘lchanayotgan muhit bosimining o‘zgarishi katta bo‘lib, R_p ning o‘zgarishi sababli yuzaga keladigan xatolik mikdori ko‘payib ketish xavfi paydo bo‘lganda, qarshilik termometrining uch simli ulash sxemasi ko‘llanadi (22-rasm).
Bunday ulash usulida bir simning qarshiligi R_t karshilikka, ikkinchi simning karshiligi esa R_p o‘zgaruvchi qarshilikka qo‘shiladi. Ko‘prik muvozanatining tenglamasi quyidagicha bo‘ladi:
(7.10)
R₁=R₂ bo‘lsa,
R+R_sim=R_p+R_sim (7.11)
Bu tenglamadan ko‘rinib turibdiki, uch simli sxemada simlarning qarshiligi o‘lchash natijasiga ta’sir qilmaydi.
Uch simli sxemalarda har bir liniyadagi alohida moslash qarshiliklari yordamida berilgan R_sim qiymatgacha olib boriladi. Muvozanatlashtirilgan ko‘prik sxemalarining kamchiligi (qo‘l manipulyasiyasini bajarish zaruriyati) muvozanatlashtirilmagan ko‘priklar sxemasida bartaraf etilgan.