7. bap. JetiLİsken konkurensiYa bazarlari

7.5. Payda muǵdarın anıqlaw.

Qısqa múddetli dáwirde firmanıń alǵan paydasınıń muǵdarın anıqlaw ushın ortasha shıǵınlardıń tásirin esapqa alıw kerek. Bul sızıq úsh jaǵdayda bolıwı múmkin (ónimniń Q* muǵdarı ushın):
a) MR=MC=AC (K tochkası)
b) MR=MC>AC¹¹ (M tochkası);
v) MR=MC1 (E tochkası).
a) Birinshi jaǵdayda SM aralıǵı Q* muǵdardaǵı ónimdi islep shıǵarǵanda baha menen ortasha shıǵın ortasındaǵı ayırmashılıq bolıp, ol hár bir birlik ónimdi islep shıǵarıwdan kelip túsetuǵın paydanıń, P¹¹M aralıǵı ónim muǵdarın ańlatıp, al CMP¹¹P tórt múyeshliginiń maydanı ulıwma paydanıń kólemin sáwlelendiredi.
b) Biraq firma qısqa múddetli dáwirde Q* muǵdardaǵı ónimdi islep shıǵarǵanda ortasha ónim shekli ónim hám shekli shıǵınlardıń muǵdarına teń bolıwı múmkin. Bunday jaǵdayda konkurent firmalar ushın AS=P bolǵanlıǵı sebepli hár bir ónimnen túsetuǵın payda nolge, demek ulıwma payda da nolge teń boladı.
v) Egerde qısqa múddetli dáwirde óndiristiń turaqlı shıǵınları kóp muǵdarda bolsa, firmalar payda almawı múmkin.
Turaqlı shıǵınlar ortasha tolıq shıǵınlardıń muǵdarın kóbeytedi, biraq ortasha ózgermeli hám shekli shıǵınlardıń sızıǵın ózgertpeydi. Paydanı maksimumlastıratuǵın Q* kólemde baha P*1, yaǵnıy NC kesindisi óndiristiń ortasha zıyanın, al NCP*P¹¹ tórt múyeshligi ulıwma zıyandı kórsetedi. Bunday jaǵdayda firmalar, egerde keleshekte ónimniń bahası ósetuǵın bolsa, yamasa óndiris shıǵınları azayatuǵın bolsa, islep shıǵarıwdı toqtatpastan az muǵdardaǵı ónim islep shıǵarıwı, bolmasa óndiristi waqısha toqtatıp turıwı kerek (egerde ózgermeli ortasha shıǵın bahadan tómen bolsa, az muǵdarda bolsa da ónim óndiriw, egerde AVC>P* bolsa, óndiristi toqtatıwı tiyis).
Biraq uzaq múddetli dáwirde firma zıyan menen islemewi kerek. Sonıń menen birge óndirislik faktorlardıń bahasınıń qımbatlawı shekli shıǵın sızıǵınıń (MS) shepke qaray jılısıwına alıp keledi. Nátiyjede firmaǵa maksimum payda alıp keletuǵın óndiris kólemi tómenleydi,yaǵnıy firmanı az muǵdardaǵı ónim islep shıǵarıwǵa májbúrleydi ( ) hám kerisinshe. Shtrixlanǵan maydan ónimniń muǵdarınıń azayıwı nátiyjesinde tejelgen qarjını (yamasa paydanıń qısqarǵan bólegi) kórsetedi. (6-súwret).

6-súwret.
Uzaq múddetli dáwirde firma barlıq óndirislik faktorlardı ózgerte alıw múmkinshiligine iye boladı, hátte óndiris baǵdarın, kólemin de ózgertiwi múmkin.
Bunday jaǵdayda konkurent firmalar paydasın maksimumlastırıw ushın óndiris kólemin (Q*) – uzaq múddetli shekli shıǵınlar (LMC) bahaǵa (P) teń bolǵan jaǵdayda bolatuǵın muǵdarda tańlap alıwı kerek.(7-súwret).
Uzaq múddetli dáwirde paydanıń muǵdarın anıqlaw qısqa múddetlilige uqsas.

7-súwret