7-amaliy: Morfologik sath. Grammatik kategoriyalar. So‘zlarni turkumlarga ajratish tamoyillari. Reja



Download 175 Kb.
bet3/12
Sana16.06.2022
Hajmi175 Kb.
#676316
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
7-amaliy

Ko‘makchi, yuklama va bog‘lovchilar so‘z shakl – morfologik so‘zga kirmasligi. Yuklama va bog‘lovchilar qurilmalik xususiyatiga, tarkibi morfemalarga bo‘linish xususiyatiga ega emasligi. Undov, modal birlik, mimemalar ichki ma’noli birliklar munosabatidan tashkil topganligi va bo‘linish xususiyatiga ega bo‘lgan qurilma emasligi. ularni so‘z shakl sirasiga kiritib bo‘lmasligi. Leksik morfema bilan grammatik morfema o‘rtasidagi oraliq tip ekanligi.

10-mavzu: Nazariy grammatika tizimida
morfologiya.So’z turkumlari .Morfologik kategoriyalar

1. Morfologiya - so‘z shakllari haqidagi ta’limot. Grammatika (grek. grammatike (techke) «harf o‘qish va yozish san’ati», gramma «harf») atamasi tilning morfologik va sintaktik qurilishi va bu qurilishni o‘rganadigan tilshu­noslik bo‘limi ma’nolarida qo‘llaniladi. Birinchi ma’nosi ob’ektni, ikkinchi ma’nosi esa tilshunoslik bo‘limini bildiradi.
Grammatika tilshunoslik bo‘limi sifatida so‘z shakllari va kategoriyalari, so‘zlarni leksik-grammatik guruhlarga (LGG larga) tasniflash tamoyillari, gap va uning kategoriyalari, gapning tuzilish turlari kabi masalalarni o‘rganadi.
Morfologiya bo‘limida so‘z shakllari va kategoriyala­ri, so‘z shakllarini tasniflash tamoyilari haqida, sintaksisda esa so‘z shakllarining gap tarkibida o‘zaro birikish yo‘llari, gap va uning kategoriyalari, gapning tuzilish tiplari haqida bahs yuritiladi.
So‘z shakllarida morfologik va sintaktik ma’nolarning uyg‘unligi ko‘rinadi.
Morfologiya morfologik ma’nolarni o‘rganadi. Grammatik ma’no tildan tashqaridagi predmetlar, hodisalar, xususiyatlarini aks ettiruvchi nosintaktik (referensional), masalan, mikdor, makon, zamon kabi va gap hamda so‘z birikmasi tarkibidagi, so‘z shakllarining aloqasini bildiruvchi sintaktik ma’nolarga bo‘linadi.
Grammatik ma’no muayyan moddiy vositalar yordamida ifodalanadi. Ma’lum grammatik ma’noni ifodalovchi moddiy vositalar grammatik shakl hisoblanadi. Masalan, ko‘plik shakli, kelishik shakli va h.
Muayyan ma’no umumiyligi asosida birlashgan va o‘za­ro zidlanuvchi shakllar sistemasi grammatik kategoriya (GK) hisoblanadi. Zidlanish xususiyliklarning o‘ziga xosligini va rivojlanish imkoniyatini ta’minlab turadi.
Grammatik kategoriyalar sintaktik xoslanish xususiya­tiga ega. Ular gap va uning tarkibidagi uzvlarni bog‘lash hamda sintaktik birlikni gap qilib shakllantirish vazifasini bajaradi. SHuning uchun bunday grammatik kategoriyalar ikkiga bo‘linadi: a) sintaktik birliklarni bog‘lash uchun xizmat qiluvchi (konnektiv) kategoriyalar; b) sintaktik birlikni gap qilib shakllantiruvchi (konstitutiv) kategoriyalar. Tilning grammatik qurilishida ma’no jihatdan zidlanuvchi a’zolargina GKni tashkil etadi.

Download 175 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish