6-sinf. Ona tili 1-dars. O‘zbekistonda davlat tili va boshqa

Maqollarda qanday g‘oya ilgari surilgan?

2. 
   Maqollardan qanday xulosa chiqardingiz?
   

O‘quvchilarning javoblarini umumlashtirib quyidagilarni bayon etiladi: Mazkur maqollar nutq odobi, so‘zlash madaniyati, axloq haqida.
«Gapni oz so‘zla, ishni ko‘p ko‘zla» maqolida quruq, befoyda gap gapirgandan ko‘ra amaliy ish qilish zarurligi, bu esa foydadan xoli emasligi uqtiriladi. Bu haq va chin gap. Siz ham ko‘proq o‘qish, uqish, o‘rganish va uy ishlarida kattalarga yordam berish bilan shug‘ullaning.
Keyin o‘qituvchi maqollardagi fe’llarni topishni, ularning qaysi nisbatdaligini aniqlashni topshiradi.
Darslikdagi 1-topshiriqda berilgan o‘qidi, o‘qitdi, o‘qishdi, o‘qildi fe’llarini yozuv taxtasiga yozib, quyidagicha muammo qo‘yadi; 
Mazkur fe’llar qanday umumiy va farqli belgilarga ega?
O‘quvchilar mazkur so‘zlar ish-harakatni bildirishiga ko‘ra, fe’l so‘z turkumiga mansubligi, o‘timli fe’lligi bilan umumiylik kasb etishini, harakatning bajaruvchi ishtirokiga ko‘ra farqlanishini aniqlaydilar.
2-topshiriqqa ko‘ra ishla fe’liga -t, -sh qo‘shimchalari qo‘shiladi, ma’nolaridagi farqlar aniqlanadi va ular asosida gaplar tuzdiriladi: ishla, ishlat, ishlash. Masalan: U bugun bog‘da kechga qadar ishladi. Bobom hammamizni ishlatdi. Hammalari bog‘da ishlashdi. Xuddi shunga o‘xshash so‘z va gaplar hosil qilingach, o‘qituvchi quyidagi savollar bilan yana muammo qo‘yadi:

1. 
   Mazkur fe’llar tarkibida qanday farq bor?
   

2. 
   Ishla so‘ziga qo‘shilgan qo‘shimchalar ma’noga ham ta’sir qilganmi? So‘zlarning ma’nosida qanday farq bor?
   

O‘quvchilarning fikrlari to‘ldiriladi, ishla so‘ziga lug‘aviy shakl yasovchi qo‘shimchalarning bir turi-nisbat yasovchi qo‘shimchalar qo‘shilganligi, so‘z ma’nosiga ta’sir qilganligi, ishla fe’lida harakatni bajaruvchining aniqligi, ishlat fe’lida harakatni bir boshqa shaxs orqali bajarilganligi, ishlash fe’lida harakatni bajaruvchi birdan ortiq ekanligi tushuntiriladi. So‘ng o‘qituvchi yozuv taxtasiga ishla, yoz, chiz, o‘qi, ayt kabi bir necha fe’llarni yozadi va quyidagi savollar asosida yangi mavzuga oid muammo qo‘yadi:

1. 
   Bu fe’llar qaysi nisbatda?
   

2. 
   Nima uchun aniq nisbatda deb hisoblaysiz?
   

O‘quvchilarga yangi mavzuga oid nazariy fikrlar muammolarni hal qilish asosida yetkaziladi.
O‘qituvchi ularning fikrlarini izohlaydi va umumlashtiradi.
Mavzuni mustahkamlash uchun 99-101-mashqlar bajariladi, mashqlardagi fe’llar va ularning qaysi nisbatdaligi aniqlanadi.
102-mashq topshirig‘iga ko‘ra «Mening kutubxonam» mavzusida matn tuzish, unda aniq, o‘zlik, majhul va boshqa nisbatdagi fe’llardan foydalanish uyga vazifa qilib beriladi.