4
qo`yildi.
O`zbekiston ko`mir zahirasi bo`yicha Markaziy Osiyo bo`yicha 2-o`rinda
turadi. O`zbekistonda ko`mir Angren, Sharg`un, Boysun konlarida qazib olinadi.
Angren kaolinidan sanoatning ko`pgina tarmoqlarida glinozyom, o`tga chidamli
materiallar, keramik fayans elektr izolyatorlari, drenaj va kanalizatsiya quvurlari,
g`isht tayyorlash uchun xomashyo sifatida foydalanish mumkin.
Metallar:
O`zbekiston dunyodagi juda katta oltin, kumush va qimmatbaho
hamda yer bag`rida kam uchraydigan metallar zahiralariga ega bo`lgan davlatdir.
40 ta metall konlari qidirib topilgan.
Ishqoriy metallar: Respublikamiz tosh tuzi konlariga boy. 5ta
tosh tuzi
Xo`jaykon, Tubokat, Borsakelmas, Boybichakon, Oqqa’la konlarida 90
milliard tonna xomashyo mavjud. Barpo etilayotgan
soda ishlab chiqarish
korxonasida NaCl kontsentrlangan eritmasi sovutib turgan xolda ammiak bilan
to`yintiriladi, so`ngra bu aralashma orqali bosim ostida CO
2
o`tkaziladi.
Bunda
NH
3
, CO
2
va suvdan o`zaro ta’sirlashuvidan ammoniy gidrokarbonat hosil
bo`ladi:
NH
3
+CO
2
+H
2
O →NH
4
HCO
3
Ammoniy gidrokarbonat NaCl bilan almashinish reaktsiyaga kirishib NH
4
Cl hosil
qiladi:
NH
4
HCO
3
+ NaCl →NaHCO
3
+NH
4
Cl
Sovuq suvda qiyin eruvchan soda hosil bo`ladi. U filьtrlab ajratib olinadi. Ajratib
olingan soda yana parchalanadi:
2NaHCO
3
→Na
2
CO
3
+CO
2
+H
2
O
Ajralib chiqayotgan CO
2
ishlab chiqarishda foydalaniladi. Ammoniy xlorid
bo`lgan eritmani ohakli suvga qo`shib qizdirilsa ammiak hosil bo`ladi va uni
ishlab chiqarishda qo`llash mumkin.
O`zbekistonda 90 turdagi mineral homashyo borligi aniqlangan. Au, Cr, Pb, Zn,
W,
radioaktiv metallar, tabbiy gaz, neft va boshqa foydali qazilmalar bo`yicha
O`zbekiston yetakchi o`rinni egallaydi. Respublikamizda tuzlar, Al,
qoplama
bezak, qimmatbaho toshlar katta zahiralari aniqlangan.
5
Neft qazib olish O`zbekistonda dastlab 1904 y. Farg`ona vodiysining
Chimyon mavzesida boshlangan, Xo`jaobod, Jan, Palvontosh,
Janubiy Usmon,
Xartum kabi konlar ochilgan. 1959 y. Farg`ona qayta ishlash zavodi 1-tizimi ish
boshladi. Neft konlari Surxondaryo, Qashqadaryo, Buxoro viloyatlarida ochilgan
(Karqaydi, Lalmikor, Ko`kdumaloq, Muborak va b.). 1993 y. Mingbuloq
(Namangan viloyati)
neft konlari, Chaqmoqli, Qorovulbozor, Setlantepa, gaz
konlari ketma-ket ochildi. Hozir eng katta gaz
koni Qashqadaryo viloyatida
joylashgan (Sho`rton).
O`zbekistonda 3 ta ko`mir konlari mavjud: Angren (Toshkent viloyati),
Sharg`un va Boysun konlari (Surxondaryo viloyati). Ko`mirning miqdori 2 mlrd.
tonnaga yaqin. Angrenda agar yiliga 10 mln t.dan qazib olinsa Angren ko`miri
200 yilga yetadi.
Do'stlaringiz bilan baham: