4-bob. Umumiy montaj ishlarida ishlatiladigan yuk ko‘tarish mashinalari

4.14– rasm. Polipastning umumiy ko‘rinishi
Polispast bir-biri bilan yukli po‘lat arqon birlashtirilgan ikkita blokdan tuzilgan.
4.14-rasmda po‘lat arqon bilan zahiralangan polispastning umumiy ko‘rinishi berilgan. Yukli po‘lat arqon barcha rolikli bloklarni ketma-ket egadi: uning bir uchi bloklardan birining halqasiga mahkamlanadi; ikkinchi uchi esa (yuguruvchi) machta bo‘ylab yoki kranning ko‘taruvchi strelkasi bo‘ylab chig‘irga yo‘naltiriladi. Machta kallagiga (strelaga) mahkamlanadigan yuqori blok, qotirilgan deb ataladi; ko‘tariladigan yuk mahkamlangan quyi blok esa – harakatli deb ataladi. Po‘lat arqonning yuguruvchi tarmog‘ini chig‘ir barabaniga o‘rab, bloklar orasidagi masofa qisqartiriladi va yuk ko‘tariladi. Quyi blok o‘ramlar bo‘shatilayotganida o‘z og‘irligi ostida yoki unga osilgan yuk og‘irligi ostida tusha boshlaydi.
Bu holatda arqonning qotirilgan uchi yuqori blokning qirrasiga mahkamlangan, yuguruvchi uchi esa, yuqori blokning eng chetdagi roligiga tushadi. Po‘lat arqonning qotirilgan uchi harakatdagi polipastning qirrasiga mahkamlangan. Po‘lat arqonning yuguruvchi uchi harakatdagi blokning roligidan tushsa, machta kallagida arqonni yo‘naltiruvchi rolik o‘rnatiladi. U polipastning qotirilgan bloki qo‘shimcha rolik vazifasini bajaradi.
Og‘ir jihozlarni (uskunalarni) juda katta balandlikka ko‘tarishda polipastda zahira arqon juda ham uzun bo‘ladi va chig‘irning butun barabaniga sig‘maydi. Bunday holatlarda arqonning har ikki uchini yuguruvchi qilib ishlanadi. Bunda har qaysi arqon o‘zi chig‘irning barabaniga yoki navbvatma-navbat (ko‘tarilish tezligi xuddi bitta uchi yuguruvchida bo‘lganidek), yoki bir vaqtning o‘zidayoq (ko‘tarish tezligi ikki barobar ko‘p) o‘raladi.
Sanoatda ishlab chiqarilayotgan bloklarning yuk ko‘tarishi 20 MN ga, og‘irligi 1.5 MN ga yetadi. Ular diametri 34mm bo‘lgan po‘lat arqonlarga hisoblangan. Bloklar po‘lat arqonning roliklardan sirpanib ketishining oldini oluvchi moslamalar (roliklararo to‘siqlar yoki po‘lat arqon o‘tishi uchun kesik joyli qobiq), shuningdek, ilgak yoki sirg‘alar bilan jihozlangan.
Chetlanuvchi (yo‘naltiruvchi) bloklar odatda qaytarib qo‘yiladigan isirg‘a bilan jihozlanadi, yo‘naltirilayotgan po‘lat arqonni oson to‘g‘rilanish imkonini beradi.
Chetlanuvchi blok qabul qiladigan kuchlar po‘lat arqonni unga tomon chopayotgan va undan qochayotgan tarmoqlaridagi kuchlarga va bu tarmoqlar orasidagi burchakka bog‘liqdir. Polispast ishchi tarmoqlari soni quyidagicha hisoblanadi: polispastning barcha tarmoqlarini hayolan unga perpendikulyar tekislik bilan kesiladi va yuqorigi qotirilgan blok tashlab yuboriladi; ishchi tarmoqlar soni harakatlanuvchi blok osilib turgan tarmoqlar soniga tengdir. Harakasiz yuk osilib turganda polispast po‘lat arqonining barcha zahira tarmoqlarida o‘ramlar soni bir xildir.