3. turistlik korxonaning marketing strategiyasini aniqlashda swot-tahlil usulini qo’llash

Yaqin kelajakda turizm xizmatlar bozorining rivojlanish strategiyasi

O‗zbekistonda amalga oshirilgan iqtisodiy islohatlar nafaqat turizm sohasi rivojlanishining jadallashishiga, balki oldin, mamlakatimiz jahon hamjamiyatidan alohida mavjud bo‗lganligi sababli, imkoni bo‗lmagan yangi turistlik xizmat turlarinining yaratilishiga olib keldi. Umuman olganda, O‗zbekistondagi turizm industriyasi hali ham tashkil kelish jarayonini boshidan kechirayotgan industriya – infant industry- deb hisoblashadi. Bu holat turizm sohasi rivojlanishi va boshqarilishi strategiyasiga chuqur o‗ylangan hamda chet ellik va mahalliy mol yetkazib

beruvchilarning qiziqishlari balansiga amal qiladigan yondoshuvni talab etadi. Bir tomondan o‗zbekistonlik tadbirkorlar qiziqishlarining himoyasini ta‘minlash, ikkinchi tomondan esa turizm xizmat bozorida chet ellik tadbirkorlar ishtirokida raqobatli muhit yaratish kerak, bularning barchasi bozorda o‗zbekistonliklarning faoliyatini rag‗batlantirishiga olib keladi.
Iqtisodiyot infrastrukturasining asosini tashkil etgan transport, telekommunikatsion, moliyaviy xizmatlar rivojlanishining davom etishi turizm sohasi rivojlanishi uchun katta ahamiyatga ega. Shuni ham aytib o‗tishimiz lozimki, turistlik sektori katta mablag‗ sarflanishini talab etmaydigan, ijtimoiy barqarorlik omili sifatida xizmat qiladigan va hududda yangi ishchi o‗rin yaratilishini ta‘minlaydigan xizmat sektorlaridan biridir.
O‗zbekistonda turizm sohasi rivojlanishiga ta‘sir ko‗rsatuvchi muhim omil – bu mehnat resurslarini tavsifidir. Bu borada O‗zbekiston iqtisodiyotining uchlamchi sektori yaxshi potensial imkoniyatlarga ega: ko‗p mehnatni talab etadigan xizmatlar uchun muhim bo‗lgan ishchi kuchning nisbatan arzonligi, umuman olganda ishchi kuchning yuqori saviyaliligi, iqtisodiy muhit talablariga tez ko‗nika olishga, tashabbus ko‗rsatishga va ijodiy yondoshishga bo‗lgan qobiliyatidir.
Turizm sektorining iqtisodiy rivojlanishi, shubhasiz, mos keladigan qonunchilik bazasining yaratilishi bilan mustahkamlanib turishi kerak. Turizm sohasining rivojlanish dinamikasi hali mavjud qonunchilik tizimda aks ettirilmagan. Qulay iqtisodiy va investitsion muhit yaratish maqsadida korxonalarning ro‗yxatdan o‗tkazishni soddalashtirishni, litsenziyaga ega faoliyat turlari ro‗yxatini qisqartirishni va tashkilotlarni tekshirish holatlarini kamaytirishni taqozo etadigan iqtisodiyotni byurokratlashtirish choralar kompleksini amalga oshirish lozim. Chet ellik sarmoyadorlarni jalb etish uchun buxgalter hisobi va audit tizimining jahon standartlarini tadbiq etish ishlari olib borilishi kerak.
Chet ellik va mahalliy tadbirkorlar faoliyati uchun raqobatli muhit yaratish va nazorat choralarining optimal uyg‗unligini ta‘minlaydigan, turizm sohasini nazorat qilish rejimining bundan keyingi shakllanishiga ehtiyoj O‗zbekiston Jahon bozoriga chiqishida ayniqsa yaqqol sezila boshladi.
Chet el sarmoyasi kelishi sababli turistlik biznes rivojlanishi uchun juda zarur bo‗lgan moliyaviy resurslar, ilg‗or texnologiyalar, xizmat va boshqaruvni amalga oshirishning samarali usullariga ega bo‗ladi va ish yuzasidan munosabatning hamda mijozlarga xizmat ko‗rsatishning yuqori madaniy saviyasiga qo‗shiladi.
Turizm sohasining liberallashish tomonga qarab harakati keltiradigan foydalarni tushunish bilan bir paytda turizm sohasida xizmatlarning ob‘ektiv sabablarga ko‗ra darajasi hali chet ellik ta‘minotchilardan pastroq bo‗lgan oqilona olib boriladigan o‗zbekistonlik ta‘minotchilarining proteksionizmiga bo‗lgan ehtiiyojni ham diqqatimizdan qochirmasligimiz lozim.
O‗zbekistonning siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy hayotida turizmning tutgan o‗rni hali to‗la aniqlanmagan. Biroq, oxirgi paytlarda O‗zbekistonda aynan ichki turizmga bo‗lgan qiziqish kuzatilmoqda. Bunga ma‘lum sabablar mavjud. Ehtimol, aynan turizm mamlakatimiz iqtisodiy o‗sishining tez suratlarini ta‘minlay oladigan soha bo‗lishi mumkin.
Hali ham chiquvchi turizm kiruvchi turizmdan ustunroqdir. Valyuta kelib tushushining muhim manbasi va eksport savdosining foydali shakli bo‗lgan kiruvchi turizm yaxshi rivojlanmagan. O‗zbekiston dunyo turistlarining atigi 1% dan ham kam qismini qabul qiladi.
Kiruvchi turizmning ahvoli boshqacha bo‗lib, uni oddiy sabablar uchun rag‗balantirish lozim: u juda katta foyda keltiradi. O‗zbekistonda kiruvchi va chiquvchi turizmlar asosida rivojlanayotgan turistlik biznes nafaqat turizm sanoati, balki ishlab chiqarish sohasiga tegishli bo‗lmagan bir qator boshqa sohalarning rivojlanishini ham taqozo etadi. Shu tarmoqlarda hamda turistlik infrastrukturasiga tegishli korxonalarda ishchi o‗rinlar soni o‗sishining stimulyatori turistlik biznesdir.
Turizm rivojlanishi ijtimoiy muammolarni yechishda katta ahamiyatga ega. Ko‗pgina mamlakatlarda aynan turizm evaziga yangi ishchi o‗rinlar yaratiladi, aholi yashash sharoitlarining yuqori darajasi saqlanib turadi, davlatning to‗lov balansi yaxshi tomonga o‗zgarishi uchun shart-sharoit yaratiladi. Turizm sohasini rivojlantirishga bo‗lgan zaruriyat ta‘lim sifati darajasi ko‗tarilishi, aholiga tibbiy xizmat ko‗rsatish tizimi takomillashuvi, axborot tarqatishning yangi vositalarini tadbiq etish va h. k. uchun zamin yaratadi.
Turizm madaniy potensialni saqlab qolib, uni rivojlantirishga ta‘sir o‗tkazadi, turli davlatlar va halqlar o‗rtasidagi munosabatlar uyg‗unlashuviga olib boradi, hokimiyat, jamoat tashkilotlari va savdo strukturalarini atrof muhitni himoya qilish ishlarida qatnashishga majbur qiladi. Turizmni qo‗llab quvvatlashdan chetda qolgan O‗zbekiston milliardlab so‗mni yo‗qotadi, minglab potensial ish o‗rinlari ochilmay qoladi.
O‗zbekistonda davom etayotgan turistlik o‗zgarishlarga qaramasdan, turizmning davlat iqtisodiyotiga ko‗rsatgan ta‘siri hali unchalik sezirarli emas. Bu ta‘sir miqdori davlatning mazkur soha rivojlanishiga sarflagan mablag‗ miqdoriga teng. Turizmning keng qamrovligi va muhimligi uning davlat iqtisodiyotining strategik tarmoqlar qatoriga kirishidan dalolat beradi. Bu esa hududiy va tarmoqlararo halq xo‗jaligi komplekslarining mutanosibligini ta‘minlash, aholi bandligi siyosatini asoslab berish, byudjet daromadlari o‗sishini hamda tulov balansi holatni boshqarishni ta‘minlash maqsadida uning bevosita davlat tomonidan rejalashtirilishini talab etadi. Shunday qilib, turizm iqtisodiyotning daromadli sohasi bo‗lib, turizm biznesida muvaffaqiyatga erishish uchun iste‘molchilarning turistlik xizmatlarga bo‗lgan ehtiyojlariga asoslangan holda turmahsulotni ishlab chiqarib uni sotishni tashkillashtirish, halqaro huquq normalari va qoidalari, turistlik menejmenti va marketingi sohalaridagi amaliyot, hamda turizm xizmat bozori konyukturasi haqida yaxshi bilim talab etiladi.
Yaqin kelajakda turizm xizmatlar bozorining quyidagi rivojlanish strategiyasi kutilmoqda:

• 
  turistlar tashrif buyuradigan malakatlarning turistlik (tabiiy, madaniy va tarixiy) resurslari holatini hisobga oladigan mavjud bo‗lgan turistlik xizmat va bozorlarini rivojlantirish hamda yangilarini yaratish;
  
• 
  turistlik faoliyatning rejalashtirish va rivojlantirishga mahalliy jamoatchilik va mahalliy hokimiyatni jalb qilish hamda uning xavfsizligini ta‘minlash;
  
• 
  har bir tomonning ehtiyojlari va ularni qondirishga erishish maqsadida sayohat tashkilotchilari bilan mahalliy strukturalar o‗rtasidagi aloqalarni rivojlantirish;
  
• 
  mahalliy aholi farovonligi oshishi, soliq, bojxona va boshqa turizm rivojlanishiga to‗sqinlik qiladigan qiyinchiliklarni yengib o‗tish, bunda asosiy diqqatni turizm sohasidagi xizmatlar narxini turistlar uchun ma‘qul va turistlik sanoat uchun foyda keltiradigan darajada saqlab qolishga qaratish;
  
• 
  mablag‗larni investitsiya qilishda atrof-muhit himoyasi masalalarini (qurilish, arxitektura, antropogen yuklamalar) hisobga olish;
  
• 
  aniq marketingni amalga oshirish va xizmatlarni yurgizish uchun qo‗prok miqdorda resurslar ajratish, muayyan guruhlarga kiruvchi turistlarni izlash va ular uchun taklif kilinayotgan xizmatlarning manzili bo‗yicha ma‘lumotni tashkil etish;
  
• 
  turizm sanoatida faoliyat yurituvchi xodimlarning kasbiy saviyasini o‗stirish;
  
• 
  guruh-guruh bo‗lib dam olish (taymsher) turini egallash tizimini rivojlantirish.