3. Statistika faninig paydo

3.Statistika faninig paydo bo’lish tarixi va rivojlanish bosqichlari

"Statistika - bu narsalarning byudjetidir", dedi Napoleon, "aniqrog'i, barcha yangi sotib olishlar darhol kiritilishi kerak bo'lgan narsalar yo'q bo'lib ketadigan narsalar katalogi."Ular XVIII asrning o'rtalarida. ular davlatlar haqida har xil faktiy ma'lumotlarning yig'indisini, ya'ni. davlat o'rganish sifatida belgilangan statistika (davlat diqqatga sazovor joylari tavsifi). "Statistika" atamasi lotincha "status, narsalarning holati" degan ma'noni anglatadi. Ushbu so'zning ildizidan stato - shtat va statistika - holat bo'yicha mutaxassis so'zlari shakllantirilgan. Ot statistikasi bir xil ildizdan hosil bo'lgan.Dastlab, statistika deganda davlat to'g'risida bilimlarning yig'indisi tushuniladi, keyin statistika ommaviy hodisalar to'g'risidagi ma'lumotlarni yig'ish va qayta ishlash va nihoyat, maxsus fan sohasi deb nomlana boshladi. Statistika ma'lumotlarning yig'indisi sifatida, statistika umumiylik ko'rsatkichi sifatida, statistika faoliyat turi sifatida, oxir-oqibat, statistika ommaviy hodisalar haqidagi fan sifatida - bu statistikaning paydo bo'lishi, shakllanishi va rivojlanish bosqichlari.Bugungi kunda statistika o'ziga xos texnika va usullardan foydalangan holda ommaviy hodisalar va jarayonlarning miqdoriy tomonini (ajralmas tarzda sifat jihatlari bilan bog'liq) o'rganadigan va ularning rivojlanish tendentsiyalari va naqshlarining sonli ifodasini beradigan fan sohasidir.Ilmiy statistikaning ko'plab ta'riflarini ikkita variantga qisqartirish mumkin: tor va keng.Keng ma'noda statistika, bu ta'rifdan ko'rinib turibdiki, barcha ommaviy hodisalarni o'rganadigan fan, ya'ni. Qaysi sohaga tegishli bo'lishidan qat'i nazar, ob'ektlar yig'indisida ro'y beradigan hodisalar. Bunda statistikaning fan sifatida universal ahamiyatini ko'rish mumkin.Aniqroq, tor ma'noda statistika ommaviy ijtimoiy hodisalarni miqdoriy jihatdan o'rganadigan fan sifatida ta'riflanadi.Axborot olish, qayta ishlash, tahlil qilish va nashr etish sohasidagi ijtimoiy fan va amaliy faoliyatning bir tarmog'i sifatida u jamiyat qonunlarining muayyan vaqt va makon sharoitlarida miqdoriy ifodasini o'rganadi. Bunga, masalan, ma'lum bir vaqt ichida jamiyat hayotini tavsiflovchi iqtisodiy, demografik, huquqiy va boshqa ma'lumotlarning o'sishi yoki pasayishi shakllari kiradi. Statistikalar ushbu qonuniyatlarni statistik ko'rsatkichlar yordamida ifoda etadi, shundan statistika, shu bilan birga, ko'rsatkichlar tizimi doktrinasi, ya'ni. muayyan hodisalarning holatini (darajasini) belgilaydigan miqdoriy xususiyatlar.Statistikaga, shuningdek, davlat hayotining turli tomonlarini tavsiflovchi turli xil yoki raqamli ma'lumotlar deyiladi: iqtisodiyot, aholi, jinoyatchilik, ya'ni. axborot nuqtai nazaridan, faqat miqdoriy ifoda olgan narsaga murojaat qilinadi.Bunday faktlar to'plamiga yana bir misol - bu Rossiya, uning mintaqalari va MDHning boshqa davlatlarida sodir etilgan jinoyatlar va jinoyatlar to'g'risidagi ma'lumotlar, ayrim turdagi jinoyatlar to'g'risidagi ma'lumotlar, shuningdek, yo'l harakati xavfsizligi va yong'in xavfsizligini tavsiflovchi ma'lumotlar.Uchinchi holatda, xolis statistika dunyoning ko'p qismida aholining portlashini ko'rsatadi. Agar asrning boshlarida Yerda 1 milliard 650 million kishi yashagan bo'lsa, endi bu 6 milliarddan oshdi, shulardan 1997 yil 1 yanvar holatiga ko'ra Rossiyada 147,5 million kishi. Xuddi shu statistika shuni ko'rsatadiki, Rossiyada erkaklar o'rtacha 58 yil, ayollar esa 71 yil umr ko'rishadi. Masalan, statistika bizga dunyomizning 30 yil ichida qay darajada aholisi bo'lishini va atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy manbalar uchun raqobatni kuchaytirganligini aniqlashga imkon beradi. Er yuzidagi 21-asr yashash uchun kurash asri bo'ladi.Yoki boshqa bir misol. Chorak asr davomida Birlashgan Millatlar Tashkiloti jinoyatlar statistikasini to'plash borasida ulkan ishlarni amalga oshirdi. Natijada to'rtta sharh tayyorlandi, ularning har biri besh yilni o'z ichiga oladi: 1970-1975, 1976-1980, 1980-1985, 1985-1990. Garchi hamma shtatlar statistik ma'lumotlarni taqdim etmasligiga va olingan raqamlar har doim ham taqqoslanmasligiga va kechikish darajasi yuqori bo'lishiga qaramay, ushbu sharhlar jinoiy vaziyatni global miqyosda va alohida mintaqalar darajasida aniq anglash imkonini beradi.