3-seminar mavzu: O'rta osiyo arab xalifaligi tarkibidagi tarixiy geografiyasi. Reja

5.  IX-XIII asr boshlarida  Movarounnahrdagi mustaqil 
davlatlar va ularning siyosiy tarixiy geografiyasi
Arab xalifaligida V III asr oxiri — IX  asrning boshlariga kelib 
siyosiy va ijtimoiy hayotda vujudga kelgan tanazzullar oqibatida 
zaiflashuv  yuzaga  keldi.  Bu  vaqtda  xalifalar  xalq g'alayonlarini 
bostirishda mahaliiy zodagonlardan foydalanadi va bu zodagonlar
108

xizm atlari  evaziga biror viloyatning  noibi qilib  tayinlangan.  Bu 

esa mahalliy zodagonlam i davlat boshqaruv ishlarida qatnashishi 
u c h u n   im k o n   b e ra d i.  X u d d i  sh u n d ay   ja ra y o n la r  v a q tid a  
Xurosonda mahalliy aholi vakillaridan bo'lgan Tohir ibn Husayn 
X uroson noibligiga o ‘tiradi.  Bu voqea 821  yilda yuz berib, Tohir 
xalifa M a’m unni taxtga chiqishiga yordam  bergan edi.  Tohir tez 
orada  xalifa  no m in i xutbadan  chiqartirib  tashlaydi va bu  uning 
m ustaqillikni e ’lon qilishini bildirar edi.  Bu yangi sulola 873 yil- 
gacha davom etib, mazkur yilda yana bir mahalliy sulola safforiylar 
tom onidan to r-m o r qilinadi.
IX 
asming  ikkinchi  yarm ida  M ovarounnahrda  somoniylar