3. маъруза матни 1-боб. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

Дунё давлатларидаги ҳуқуқий тизимларни юқоридаги ташқари яна учта мезонлар асосида таснифлаш мумкин: 1) формал – юридик;2) маърифий ва маънавий; 3) ижтимоий-сиёсий мезонлар. Бу мезонлар дунёнинг юридик харитаси ҳақида муфассал билим ҳосил қилиши имконини беради. Масалан, ҳозирги Хитойнинг ҳуқуқий тизими формал – юридик мезонга кўра, роман-герман ҳуқуқий оиласига тааллуқли бўлса, маърифий ва маънавий мезонга мувофиқ – анъанавий (одат ҳуқуқи) тизимига, ижтимоий-сиёсий мезонга биноан – социалистик ҳуқуқий оилага мансубдир. Шотландиянинг ҳуқуқий тизими умумий (англо-саксон) ҳуқуқ билан континентал (роман-герман) ҳуқуқ тизимларининг уйғунлашган кўриниши сифатида майдонга чиқади. Исроил давлатининг ҳуқуқий тизими уч ҳуқуқий оиланинг, яъни мусулмон, роман–герман ва англо–саксон ҳуқуқ оилаларининг таъсирида шаклланган.
Таъкидлаш керакки, дунё юридик фанида ҳуқуқий тизимларни таснифлашда олимлар ҳар хил мезонлардан фойдаланишган. Масалан,буюк немис юристи К.Цвайгерт бунда бешта мезонга асосланганлигини айтади, яъни: 1) ҳуқуқий тизимнинг пайдо бўлиши ва тараққиёти; 2) юридик фикрлашнинг ўзига хослиги; 3) ўзига хос ҳуқуқий институтлар; 4) ҳуқуқ манбалари ва уларни шарҳлаш усуллари; 5) мафкуравий омилларни назарда тутувчи «ҳуқуқий услуб» («ҳуқуқ услуби»).Шу асосда К.Цвайгерт саккизта ҳуқуқ оиласини, яъни роман-герман, англо-саксон, скандинавия, социалистик, мусулмон ҳуқуқи, одат ҳуқуқи, ҳинд ҳуқуқи, Узоқ Шарқ мамлакатлари ҳуқуқи, Африка ва Лотин Америкаси ҳуқуқий оилаларини ажратади.


27.2. Роман-герман ҳуқуқ оиласи....

Роман-герман ҳуқуқ оиласига Европа қитъасида рим ҳуқуқи ва маҳаллий анъаналар асосида юзага келган ҳуқуқ тизимлари киритилади. У рим ҳуқуқини итальян, француз ва немис университетларида ўқитиш йўли билан ХII - XVI асрларда Юстиниан қонунлари тўплами асосида шаклланган, кўпгина Европа давлатлари учун умумий бўлган юридик фан сифатида юзагакелган¹.

У Европа континентида вужудга келгани учун ҳам айрим ⁽ Қаранг: Теория государства и права)адабиётларда континентал ҳуқуқ оиласи, деб ҳам аталади.Под ред. проф. В.К.Бабаева. – М., 2006, С.593.)Италия, Франция, Испания, Германия, Португалия, Австрия, Швейцария, Югославия, Болгария, Россия Федерацияси, МҲДларига аъзо давлатлар ва бошқалар роман-герман ҳуқуқ оиласига мансуб давлатлар ҳисобланади.