23-ma’ruza. Traxeyalilar (Tracheata) kenja tipi. Ko’poyoqlilar katta sinfi



Download 27,77 Kb.
bet12/12
Sana01.08.2021
Hajmi27,77 Kb.
#135481
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
Bog'liq
23-мавзу

(Geophilomorpha), skolapendralar (katta qirq-oyoqlilar) (Scolopendromorpha), qattiq qalqonlilar (Lithobimorpha) va pashshatutarlar (Scutigeromorpha) turkumlariga bo’linadi. Keng tarqalgan turlaridan kostyanka - Lithobius forficatus (ko’poyoq), uzunligi 2-2,5 sm, tanasi 19 segmentdan iborat. Janubiy hududlarda ko’p uchraydigan turlaridan biri, kattaligi 12 sm ga teng Scolopendra morsitans zaharli hisoblanadi. Uning zahari odamga ham ta’sir qilib, og’riq hosil qiladi, gavda harorati biroz ko’tariladi. Chaqqan joy qizarib shishadi.

Laboyoqlilarning eng yirik turi –Scolopendra gigantea-30 sm gacha. Eng kichiklari 1 sm. Ranglari turli-tuman: qizg’ish-jigarrang, qizil, yashil, sariq va havorang.

Boshi qattiq xitinlashgan qalqon bilan qoplangan. Og’iz organlari 3 juft jag’lardan iborat. 2- maksillalari 1-maksilladan yirikroq va tirnoqsimon telopoditlarga ega (Jag’ning harakatchan qismi telopodit deb ataladi. Og’iz oldingi tomondan yuqorigi jag’ bilan chegaralangan. Boshining ikki yonida ko’zlari joylashgan. Ayrimlarida ko’z bo’lmaydi. Skutigeromorfa turkumi vakillarida ko’zchalar bir-biriga yaqinroq joylashib, soxta murakkab ko’z hosil qiladi.

Tananing birinchi sigmenti oyoqlari jag’yoqlar deyiladi. Jag’oyoqlar qayrilgan va uchida tishchasi (tirnoq) bor, unga telopoditda joylashgan zahar bezining yo’llari ochilgan.

Tananing oxirgi sigmenti oyoqlari shakl o’zgartirgan va anal oyoqchalar deyiladi. Ular harakatda ishtirok etmaydi. Ba’zi vakillarida anal oyoqchalar antennalarga o’xshash uzun, boshqalarida qamrovchi tirnoqlarga aylangan. Anal oyoqlar sezish yoki hujum va himoya vazifasini bajaradi. Tananing oxirgi ikki sigmenti pregenital va genital sigmentlar hisoblanadi. Pregenital sigmen oyoqchalari yoki yo’qolib ketgan yoki gonopodiylar deb ataladi. Ko’pchilik vakillarida gonopodiylar tuxumlarni qo’yishda ishtirok etadi.

Tananing har bir sigmenti 2 juft oyoqlarga ega. Oyoqlar tos (koksa), o’ynog’ich, sonoldi, son, boldir va 2 bo’g’imli panjadan iborat bo’lib, tirnoq bilan tugaydi.



Tana sigmentlarining ekzoskeleti orqa tomondan tergit, qorin tomondan sternit va ikki yon tomondan plevritlardan hosil bo’ladi.
Download 27,77 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish