2-mavzu. Sanoat korxonalarni rivojlantirish strategiyasini shakllantirish Reja

2.3. 

Ishlab chiqarish tizimlarini rivojlantirish strategiyasini shakllantirish 

 

“Raqobat” xo’jalik yuritishning manfaatli sharoitlari va maksimal foyda olish uchun tovar 

ishlab  chiqaruvchilar  o’rtasidagi  kurashdir.  Raqobat  iqtisodiyotni  harakatga  keltiruvchi  kuch 

bo’lib  hisoblanadi.  Raqobat  bozor  xo’jaligining  eng  muhim  xususiyatlaridan  biri  bo’lib 

hisoblanadi. Aynan raqobat shaxsning ijod sohasidagi erkinligini ta’minlaydi. Iqtisodiyot sohasida 

esa yangi raqobatbardosh tovarlar ishlab chiqarish va xizmatlar ko’rsatish yo’li bilan o’z salohiyati 

va imkoniyatlarini amalga oshirish uchun sharoitlar yaratadi. 

 Sanoat ishlab chiqarish raqobatbardoshligini oshirish va kelajakda ham uni yuqori darajada 

saqlab qolish uchun bir qator chora-tadbirlar, jumladan investitsiyalarni anhanaviy va texnologik 

infratuzilmaga  yo’naltirishi,  xususiy  jamg’arma  va  ichki  investitsiyalarni  rag’batlantirishi, 

to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni jalb etish yo’li bilan eksportga yo’naltirilgan siyosat olib 

borishi, boshqaruv sifatini yaxshilash chora-tadbirlarini ko’rishi, ish haqi, mehnat unumdorligi va 

soliqlarning o’zaro bog’liqligini ta’minlashi, minimal va maksimal ish haqi o’rtasidagi farqlarni 

kamaytirishi, tahlim sohasiga yirik investitsiyalarni yo’naltirishi zarur bo’ladi. 

SHuni  alohida  tahkidlash  kerakki,  ishlab  chiqarishni  rivojlantirish  taraqqiyot  omili 

ekanligidan  kelib  chiqib,  respublikada  sanoat  siyosati  amalga  oshirilmoqda.  Mamlakatimizda 

nisbiy  ustunlikka  esa  bo’lgan  yoki  bo’lishi  mumkin  bo’lgan  tarmoqlarni  rag’batlantirish  ushbu 

siyosatning asosiy tamoyillaridan biri bo’lib hisoblanadi.  

Mamlakatni  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirishning  hozirgi  bosqichida  amalga  oshirilayotgan 

sanoat siyosatining asosiy yo’nalishlari quyidagilardan iborat: 

---

-  davlat  ulushini  mamlakat  va  xorij  investorlariga  sotish  yo’li  bilan  samarasiz  sanoat 

korxonalarini tarkibiy qayta qurish; 

-  monopolist  korxonalar  va  tabiiy  monopoliyalar  faoliyatini  tartibga  solish  tizimini 

takomillashtirish hamda raqobat muhitini rivojlantirish bo’yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish. 

Qishloq  xo’jalik  mashinasozligi  elektrotexnika,  elektronika,  avtomobilg’sozlik, 

samoliyotsozlik kabi ilm talab qiladigan ilg’or tarmoqlarni yangi texnika va texnologiya asosida 

rivojlantirish xalq xo’jaligi majmuasini tarmoq tarkibini takomillashtirishning muhim yo’nalishi 

bo’ldi. 

Kimyo  ishlab  chiqarish  sohasidagi  o’zgarishlar  ham  tarkibiy  qayta  qurishning  muhim 

yo’nalishi  sifatida  amalga  oshirildi.  Uning  rivoji,  eng  avvalo,  qishloq  xo’jaligiga  xizmat 

ko’rsatishga, ya’ni bu sohani mineral o’g’itlar ekinlarni himoyalash vositalari bilan ta’minlashga 

qaratildi. 

Qurilish  materiallari  ishlab  chiqarish  va  sanoatning  qayta  ishlovchi  tarmoqlarini 

rivojlantirish  yana  bir  ustivor  yo’nalishi  sifatida  belgilandi.  SHuni  tahkidlash  kerakki, 

respublikada amalga oshirilayotgan qayta ishlash tarmoqlari korxonalarini texnik jihatdan qayta 

qurollantirish jarayonlari, yengil va oziq-ovqat sanoatning barpo etilayotganligi qishloq xo’jaligi 

xom  ashyosini  muhim  turlari:  paxta,  ipak,  meva-sabzavot  mahsulotlarini  chuqur  qayta  ishlash 

hamda sifatli iste’mol tovarlari ishlab chiqarishga yo’naltirilgan. 

O’zbekistonda  arzon  ishchi  kuchini  mavjudligini  hisobga  olgan  holda  ko’p  mehnat  talab 

qiladigan tarmoqlarni rivojlantirishga alohida ahamiyat berilmoqda. Hozirda paxta tolasining 30-

50 foizi1 respublikada qayta ishlanmoqda. 

Jahon  iqtisodiyotida  vujudga  kelayotgan  tendentsiyalardan,  shuningdek,  mamlakatimizni 

kelajakda  iqtisodiy  va  ijtimoiy  rivojlantirish  strategiyasidan  kelib  chiqqan  holda,  2012-yilda  va 

undan  keyingi  yillarda  quyidagi  ustuvor  vazifalarning  amalga  oshirilishi  muhim  ahamiyat  kasb 

etadi.  

Birinchi darajali ehtibor mamlakatimiz iqtisodiyotining raqobatdoshligini oshirish bo’yicha 

dastur tayyorlash va uni amalga oshirishga qaratilishi zarur.  

Bu maqsadning dolzarbligi va ahamiyati avvalo shu bilan belgilanadiki, biz o’rta muddatli 

istiqbolda  iqtisodiyotimizni  rivojlangan  demokratik  davlatlar  darajasiga  olib  chiqishni  hozirgi 

bosqichdagi bosh strategik vazifa sifatida o’z oldimizga qo’yganmiz.  

O’z-o’zidan  ayonki,  raqobatdosh  iqtisodiyotni  shakllantirmasdan,  pirovard  natijada  esa 

raqobatdosh  mamlakatni  barpo  etmasdan  turib,  biz  qabul  qilgan  Mamlakatimizda  demokratik 

islohotlarni chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasida ko’zda tutilgan 

maqsadli vazifalarni amalga oshirmasdan turib, bu haqda jiddiy so’z yuritish mumkin emas.  

Bu vazifaning o’rtaga qo’yilishi, shuningdek, inqiroz jarayonlarining chuqurlashuvi, dunyo 

miqyosida  xarid  talabining  pasayishi  va  shunga  muvofiq  tarzda  jahon  bozorida  xomashyo, 

materiallar, ayniqsa, tayyor mahsulotlar bo’yicha raqobatning yildan-yilga kuchayib borayotgani 

bilan ham bog’liq, albatta.  

Bugungi  kunda  ko’plab  rivojlangan  va  jahon  iqtisodiyotida  yetakchi  o’rin  tutadigan 

mamlakatlar  tajribasi  shuni  so’zsiz  isbotlab  bermoqdaki,  raqobatdoshlikka  erishish  va  dunyo 

bozorlariga chiqish, birinchi navbatda iqtisodiyotni izchil isloh etish, tarkibiy jihatdan o’zgartirish 

va diversifikatsiya qilishni chuqurlashtirish, yuqori texnologiyalarga asoslangan yangi korxona va 

ishlab chiqarish tarmoqlarining jadal rivojlanishini ta’minlash, faoliyat ko’rsatayotgan quvvatlarni 

modernizatsiya qilish va texnik yangilash jarayonlarini tezlashtirish hisobidan amalga oshirilishi 

mumkin.  

Ishlab  chiqarish  hajmini  kengaytirish  va  raqobatdosh  mahsulotlarning  yangi  turlarini 

o’zlashtirish bo’yicha qabul qilingan birinchi navbatdagi chora-tadbirlar dasturiga muvofiq, 2012-

2016-yillarda hisob-kitoblar bo’yicha qiymati 6 milliard 200 million dollar bo’lgan 270 dan ziyod 

                                                 

1

  Убайдуллаева  Р.А.  Человеческий  фактор  -  важнейшее  условие  конкурентоспособности  национальной 

экономики.  «Milliy  iqtisodiyotning  raobatbardoshligini  oshirish  muammolari».  Ilm-nazariy  konf.  materiallari.  – 

Toshkent, Berlin-Bonn. 2008. 22-b. 

---

investitsiya loyihasini, shuningdek, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik 

qayta jihozlash bo’yicha tarmoq dasturlarini amalga oshirish ko’zda tutilmoqda.  

Joriy  2017-yilda  iqtisodiyotimizni  diversifikatsiya  qilishni  davom  ettirishda  o’ta  muhim 

ahamiyatga  ega  bo’lgan  loyihalarni  amalga  oshirish  mo’ljallanmoqda.  Jumladan,  Surg’il  koni 

bazasida  Ustyurt  gaz-kimyo  kompleksi,  Dehqonobod  kaliyli  o’g’itlar  va  O’o’ng’irot  soda 

zavodlarining ikkinchi navbatini, sintetik suyuq yoqilg’i ishlab chiqarish zavodini qurish ishlari 

boshlanadi.  

SHuningdek,  Tollimarjon  issiqlik  elektr  stansiyasida  ikkita  bug’-gaz  qurilmasi,  Angren 

issiqlik elektr stansiyasida yangi energoblok qurish, avtomobil shinalari va transportyor tasmasi 

ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish, to’qimachilik korxonalari quvvatlarini yanada kengaytirish va 

butun  texnologik  jarayonni  takomillashtirish  bo’yicha  loyihalarni  amalga  oshirish  ko’zda 

tutilmoqda.