12-mavzu. Turizm va mehmonxona xo‘jaligida liderlik reja Turizm va mehmonxona xo‘jaligida liderlik tushunchasi Liderlikning boshlang‘ich nazariyalari

3.Liderlikning uchta asosiy vaziyatli nazariyalari
Faoliyatda kishi o‘z ichki xususiyatlarini ishga solib, namoyon qilib, narsalarga nisbatan subyekt sifatida, odamlarga nisbatan esa shaxs sifatida gavdalanadi. O‘z navbatida ularning javobiy ta’sirini his qilgan holda, y shu yo‘l bilan odamlarning, narsalarning, tabiat va jamiyatning haqiqiy, obyektiv, muhim xususiyatlarini bilib oladi. Uning qarshisida narsalar mavjudotlar sifatida, odamlar esa shaxs sifatida gavdalanadi.
“Iqtisodiy hayotda o‘zgarishlar olib kirgan shaxs boshqa sinfning yoki boshqa guruhning muvofiqliroq tarzdagi elchisi hisoblanadi, chunki novatorlar (yangilik yaratuvchilar) boshqa aniq ijtimoiy sinfdan zaruriy xolatda yollanmagan”-deb Xeilbroner ta’kidlab aytgan edi³.
Drukerni fikriga muvofiq innovatsiya ko‘rib chiqilishi va amalga oshirilishi kerak yangi yoki turli xil mahsulot yoki servis yaratilishida kelib chiqadigan imkoniyat kabidir. Bundan tashqari, innovatsiya g‘oya, amaliyot, jarayon yoki mahsulot bo‘lishi mumkin, ya’ni u yangi muammo g‘oya echimini tadbiq qilish aylantiradi va individual (shaxs, kishi) tomonidan yangi deb tushuniladi.
Shaxsning ijtimoiy kamolatga erishuviga yordam beradigan hara-katlantiruvchi kuchlar: tevarak-atrofdagi odamlarning bevosita ta’siri (sotsiogenitik) va nasliy (biogenitik g’oya). SHu bois mafkura, ya’ni ijtimoiy ongning siyosiy, huquqiy, diniy, falsafiy va sotsial-axloqiy g’oyalar tizimi sifatida maydonga chiqadi.
Ijtimoiy guruhlarning, birinchi navbatda sinflarning dunyoqarashiga oid goyalari va qarashlarining tizimi bo‘lib, mazkur tizim ularning tub qadriyatlari, manfaatlari, jamiyat taraqqiyoti va o‘zaro hamjihatligining ehtiyojlarini, shu g’oyalar va qarashlarni amalga oshirish yo‘lidagi faoliyat shakl va usullarini belgilab beradigan ijtimoiy ong darajasini aks ettiradi. SHaxsning hissiy irodaviy muhiti: his-tuyg’ular, iroda.
Xalqning taniqli mehnat kishilari ham o‘z vaqtida qobiliyatlarini yuksak bosqichga, ya’ni iste’dod (qobiliyatlar yigindisi) darajasiga ko‘targanlar. Iste’dod o‘zining umumiy va maxsus fazilatlari yig’indisi bilan, yuqorida aytib o‘tilganidek, ijodiy yutuqlar imkoniyatidan bo‘lak narsa emas, y mahoratning dastlabki sharti bo‘lib, ammo mahorattshg aslo o‘zi emas. Usta bo‘lib etish uchun ko‘p mehnat qilish kerak.
Iste’dod mehnatdan ozod qilmaydi, balki juda katta ijodiy, zo‘r mehnatni talab qiladi. Butun insoniyat ko‘z o‘ngida shubhasiz iste’dodli bo‘lib ko‘ringan kishilar hamisha istisnosiz mehnat arboblari bo‘lib ko‘ringan. Mehnat tufayligina ular olamga taniqli bo‘lganlar, mashxzf mahorat darajasiga erishganlar.
Mehnat jarayonida hayotiy tajriba, malaka va ko‘nikmalarning zaruriy majmuasi orttiriladi. Buningsiz hech qanday ijodiyotning bo‘lishi mumkin emas. Ijodiy faoliyat jarayonida kuchlarning alohida ko‘tarinkilik paytlari ilhomlanishning psixik holati muhim ahamiyat kasb etadi. U azaldan iste’dodningajralmas qismi hisoblanadi. Ijodiy faoliyatda mehnatga uning asosini tashkil qiluvchi ilhomlanishni qarama-qarshi qo‘yish uchun hech qanday asos yo‘q.
Agar iste’dod imkoniyat bo‘lsa, y holda mahorat haqiqatga aylangan imkoniyat, demakdir. Haqiqiy mahorat kishi mahoratining faoliyatdagi ko‘rinishidir. Mahorat faqat tegishli malaka va ko‘nikmalar yig’indisidagina ochilib qolmasdan, balki paido bo‘lgan vazifani ijodii tarzda hal etish uchun zarur bo‘lgan istagan mehnat jarayonida malaka hal etishga psixologik jihatdan tayyorgarlikda ham ochiladi.
Adolatli ravishda shunday aytishadi: «Mahorat — bu shunday bir holki, unda nima va qanday qilish kerak degan muammo bir vaqtda keladi». Bu bilan ijodiy vazifaning mohiyatini tushunish, uni hal etish usullarini topish o‘rtasidagi tafovutni yo‘qotish mahorati ta’kidlanadi.