1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik


  Hujayralar  qanday  yo’llar  bilan  ko’payadi?



Download 0,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet79/205
Sana02.08.2021
Hajmi0,97 Mb.
#136198
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   205
Bog'liq
Final tibbbiy

65.  Hujayralar  qanday  yo’llar  bilan  ko’payadi? 

Hujayraning ko`payishi. Hujayraning ko`payishi odam organizmining eng muhim hayotiy jarayoni bo`lib, buning natijasida yosh 

organizmning o`sishi va rivojlanishi hamda eskirgan hujayralarning yangilanib turishi ta`minlanadi. 

Hujayra ikki xil usulda: amitoz va mitoz (oddiy va murakkab) yo`l bilan ko`payadi. 

Amitoz oddiy bo`linish usuli bo`lib, bunda odam tanasidagi ayrim hujayralar, masalan, vegetativ nerv tugunlarining hujayralari ko`payadi. 

Bu usul bilan ko`payishda hujayra membranaei, tsitoplazmasi va yadrosi uzunlashadi va ikkiga bo`linadi, ba`zida esa membrana va 

tsitoplazma bo`linmaydi, faqat yadroning o`zi ikkiga bo`linishi natijasida bitta membrana va tsitoplazma ichida ikkita yadro hosil bo`ladi. 

Bolalar va o`smirlar organizmining o`sishi va rivojlanishi hujayralarning mitoz, ya`ni murakkab usulda ko`payishi orqali ta`minlanadi. Bu 

usulda ko`payish to`rt fazada davom etadi: profaza, metafaza, anofaza, telofaza (3-rasm). 

Profazada yadro ichidagi xromosomalar ipsimon shaklga aylanadi va uzunlashadi. Yadroni o`rab turgan rearda eriydi va uning ichidagi 

suyuqlik tsitoplazma bilan aralashadi. Tsentrosomalar hujayraning ikki qutbiga tortilib joylashadi, profaza oxirida yadro ichidagi 

yadrochalar eriydi. Metafazada oldin tartibsiz holda bo`lgan xromosomalar hujayraning o`rta qismiga joylashib, kaltalashadi va 

yo`g`onlashadi. Tsentrosomaning axromatin ipchalari ular orqali o`tib, xromosomalarni hujayra qutbiga tortish vazifasini bajaradi. 

Anafazada xromosomalar hujayraning qutbiga tomon tortiladi. hujayraning membranasi ikkiga bo`lina boshlaydi. 

Telofazada hujayra qutblarida yig`ilgan xromosomalar zichlashib, yangi yadro va yadrochalarni hosil qiladi. Bu davrda hujayraning 

membranasi ham ikkiga bo`linadi. Shunday qilib, bitta ona hujayradan ikkita yosh hujayra hosil bo`ladi. 

Hujayralarning ko`payish tezligi asosan odamning yoshiga bog`liq. Bolalar va o`smirlar organizmining hujayralari tez ko`payadi. Bu 

ularning tez o`sishi va rivojlanishini ta`minlaydi. Katta yoshdagi odam organizmidagi hujayralar sekin ko`payadi. Bunda asosan nobud 

bo`lgan hujayralar o`rniga yangilari hosil bo`ladi. Masalan, yaralarning tuzalishi, singan suyaklarning bitishi, yallig`langan to`qima va 

organlarning tuzalishi kabilar. 

Hujayraning hayotiy jarayonlari. Har bir to`qima va organning hujayralari maxsus vazifa bajarishga moslashgan. Masalan, bezlarning 

hujayrasi ferment yoki gormon ishlab chiqaradi. Miyaning nerv hujayralari ta`sirni qabul qilish, ularni analiz va sintez qilish, ishchi 

organlarni harakatlantirish kabi vazifalarni bajaradi. 

Hujayralar normal yashashi, o`z vazifasini bajarishi, ko`payishi uchun ularda uzluksiz ravishda moddalar almashinuvi jarayoni davom etib 

turadi. Ovqat xazm qilish organlarida parchalanib, qonga so`rilgan oziq moddalar qon orqali hujayralarga o`tadi. Bu moddalarning bir 

qismi hujayraning tarkibiy elementlari muntazam ravishda yangilanib turishi va ularning ko`payishi uchun plastik material sifatida 

o`zlashtiriladi. Oziq moddalarning qolgan qismi esa nafas olish organlaridan qon orqali kelgan kislorod bilan oksidlanib, energiya hosil 

qiladi va bu energiya hisobiga hujayra qo`zg`aladi, harakatlanadi, ish bajaradi. 

Oziq moddalarning kislorod ishtirokida oksidlanishi va parchalanishi natijasida hosil bo`lgan qoldiq moddalar (karbonat kislota, 

mochevina - ammiak, siydik kislota, kreatinin, mineral tuzlar kabilar) hujayradan qonga o`tadi va ayirish organlari orqali tashqariga 

chiqarib yuboriladi. hujayralardagi moddalar almashinuvi va boshqa hayotiy jarayonlar gormonlar va nerv sistemasi orqali boshqariladi. 


Download 0,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   205




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish