1-mavzu. Mashinali o'qitishga kirish va uning asosiy tushunchalari, algortmlari Reja

• protsedurali - masalarni yechish usullari haqidagi bilimlar;

• strukturali – operatsion tizimlar haqidagi bilimlar;

• metabilimlar – bilimlarning hossalari haqidagi bilimlar.

Maqsadga yo’naltirilganlik nuqtai-nazaridan bilimlarni extensionalli (aniq, tashqi) va intensionalli (abstraktli, maqsadli) tiplarga ajratish mumkin [2-4].

Maqsadga yo’naltirilganlik nuqtai-nazaridan bilimlarni extensionalli (aniq, tashqi) va intensionalli (abstraktli, maqsadli) tiplarga ajratish mumkin [2-4].

Extensionalli bilimlar haqiqiy olamdagi obyektlar haqidagi faktlarni ifodalaydi. Ushbu bilimlarga misollar sifatida relyatsion bazalarni keltirish mumkin: 1) "Axmedov avtomobilga ega ";

Intensionalli bilimlar faktlarni bir-biri bilan bog’lovchi qoidalar yoki haqiqiy olam qonuniyatlarini ifodalaydi. Ushbu bilimlarga misollar sifatida mahsuliy bazalarni keltirish mumkin:

1) "Inson shaxsiy mulkga ega bo’lishi mumkin, masalan, avtomobil ";

Bilimlarni olish usullari. Bilimlar injenerining ekspert(mutaxassis)dan bilimlarni olishi uch rejimda amalga oshiriladi: protokolli tahlil, intervyu va professional faoliyatning o`yinli immitatsiyasi [1-4,13-16]. Protokolli tahlilda olingan bilimlar belgilab qo`yishdan iborat. Intervyu rejimida bilimlar injeneri ekspert bilan uni kerakli tomonga yo`naltirib, faol muloqotni olib boradi. O`yinli immitatsiyada ekspert uning professional faoliyati kechadigan holatga o`xshash holatga tushib qoladi. Uning harakatlarini turli holatlarda kuzatib bilimlar injeneri keyinchalik intervyu rejimida ekspert tomonidan chuqurlashtiriladigan ekspert bilimlar haqidagi o`z qarashlarini shakllantiradi. O`yinli imitatsiyaning prinsiplari turli ish o`yinlarida, maxsus trenajerlarda o`z o`rnini topdi.

Agar axborot deganda borliq haqida inson yoki texnikaning sezgi organlari bilan hosil bo‘ladigan so‘z yoki raqamlar, yoki xabarlar sifatida ifodalasak, u holda ma’lumot so‘zi bilan axborotlar asosida mantiqiy bog‘liqlikdan kelib chiqqan borliq haqidagi tushunchalar va bilimlarni ifodalash mumkin. Keyingi ma’ruzalarimizda borliqni anglash uchun dastlabki tushunchalarning “qayta ishlanmagan”larini axborot (Information) va qayta ishlanganini ma’lumot (Data) deb qaraymiz. Demak, ma’lumot deganda o‘zgalar tomonidan berilgan axborotlar ham tushuniladi. AKT sohasidagi bilimlarning o‘zbek tilidagi manbalarida “berilganlar bazasi” tushunchasi mazmunan “ma’lumotlar bazasi” tushunchasi bilan mos keladi. Axborotlar esa borliq haqidagi dastlabki belgilar bo‘lib, borliq – predmet, yoki jarayon, yoki hodisalardir.