Yigitlik yillari

Samarqandni qaytarib olish. Samarqand qo'ldan ketgach bir hovuch yigitlari bilan yurish-turish joyi tayinsiz bo'lgan Bobur bir muddat Kesh-Hisor oralig'ida sarson kezadi. Oxiri, tavakkal qilib, Samarqandga kirishga ahd qiladi. Tong otmay shaharga kirib keladi. Shahar xalqi uni olqish bilan kutib oladi. Bobur va Shayboniyxon Ohanin darvozasi yonida yuzma-yuz bo'ladilar. Vaziyatning Bobur foydasiga ko'chganir Shayboniyxon shaharni tashlab chiqib ketadi. Shu tariqa Bobur 240 kishi bilan yetti mingga yaqin qo'shinga ega tajribali podshoh Shayboniyxon qo'lidan Samarqandni to Shu davrda Bobur Alisher Navoiydan xat oladi. Darhol unga javob yozadi. Orqasiga she'r bitib yuboradi. Afsuski. xursandchiliklar uzoq cho'zilmaydi. Shayboniy qo'shini bilan to'qnashuv tobora yaqinlashar, yon-atrofdagi temuriy beklardan yordam ko'rinmasdi. Tog'asi tomonidan kelgan mo'g'ul askarlariga ishonch Nihoyat, Saripulda jang bo'ldi. Tengsiz olishuvda Bobur Samarqandga qochib bekindi. Qamal boshlandi. Bobur madrasasi tomiga oq uy tikib, qo'rg'on devori ustida yurt muhofazasini tashkil qildi.

Notinch kunlar. Qamal uzoq davom etdi. Ochlik boshlandi. “Anga yettikim, faqir va miskin it etini, eshak etini yeya kirishtilar”, - deb yozadi Bobur. Qamal sipohni ham, aholini ham Atrofdan madad kelmadi. Shunday bir paytda Shayboniy sulh taklif qiladi. Bobur zaruratdan sulh tuzadi va tunga yaqin ichkilari bilan Samarqandni tark etadi. Samarqandni tashlab chiqqan Bobur Jizzax orqali O'ratepaga o'tadi. Dahkatda qishlashni ko'ngliga tugadi. Toshkentga borib, bobosi Yunusxonni ziyorat qiladi. Xondodasi sargardon nabirasiga O'ratepani inoyat qilajagini aytadi. va'dasini bajarmaydi. Tanholik va umidsizlik tuyg'usi Boburga tinchlik bermaydi. „Aksar yalangoyoq yurur edim, yalangoyoq ko'p yurgandin oyoqlarim andoq bo'lub edikim, tog' va tosh tafovut qilmas edi", — deb yozadi „Boburnoma"da.

Samarqandda mustahkam o'rnashib olgan Shayboniyxon qish chillasida Pskent va Shohnihiyani bosadi. Xo'jand quyisidagi Hashtiyak qishlog'ida temuriylarning Movarounnahrdagi so'nggi chapdast vakili Bobur bilan yangi sulolaning asoschisi Shayboniy qo'shinlari to'qnashadi. Sovuq kunlar edi. Yigitlardan ikki-uchtasi sovuqdan o'ladi. Bobur muzlab yotgan ariqning yaxini o'yib, o'n olti marta sho'ng'iydi, o'z shijoati bilan atrofdagilarning ruhini ko’taradi. Ikki sarkarda yengil to'qnashuv bilan ikki tomonga chekinadi.