1-ma’ruza umumiy tilshunoslikdan ma’lumot. Milliy til va adabiy til. Fonetika haqida umumiy ma’lumot reja

Omoformalar va ularning turlari
Omoformalar grеkcha homos – “bir xil”, forma – “shakl” dеgan ma'nolarni ifodalab, faqat ayrim grammatik shakllari bo`yicha teng keladigan leksemalar guruhidir.

Omoformalar har xil turkumlar doirasida mavjud bo`ladigan leksemalardir. Bularni nechta turkumga oid leksemalar ishtirok etishiga ko`ra quyidagi turlarga ajratish mumkin:

1) ikkita turkum doirasidagi omoformalar:

a) ot va sifat turkumi doirasida: issiq (yoz issig`i) - issiq (issiq non);

b) ot va son turkumi doirasida: yigirma (marosim) – yigirma (miqdor);

d) ot va fe’l turkumi doirasida: yoy (kamon) – yoy (yoymoq);

e) ot va ravish turkumi doirasida: burun (a’zo) - burun (avval);

f) olmosh va fe’l turkumi doirasida: siz (2-shaxs, ko`plik) – siz (sizmoq);

h) ot va taqidiy so`z turkumi doirasida: shart (shart qo`ymoq) – shart (shart uzmoq);

i) fe’l va taqlidiy so`z turkumi doirasida: taq (taqmoq) – taq(tovushga nisb.);

k) fe’l va sifat turkumi doirasida: to`la (to`lamoq) – to`la (to`liq);

l) sifat va taqlidiy so`z turkumi doirasida: chars (qo`rs) – chars (tovushga nisb.);

m) ot va modal so`z turkumi doirasida: lozim (kiyim)- lozim (zarur).

n) fe’l va ravish: o`ta-o`ta;

2) uchta turkum doirasidagi omoformalar:

a) ot, sifat va fe’l turkumlari doirasida: bez (yog` bezi) – bez (bezbet) – bez(moq);

b) fe’l, modal so`z va hisob so`zlari doirasida: bor (moq) – bor (mavjud) – bor (marta);

d) ot, fe’l va ravish turkumlari doirasida: kech (vaqt) – kech(moq) – kech (kelmoq);

e) ot, sifat va ravish turkumlari doirasida: sira (tartib) – sira (ochiq) – sira (aslo);

f) ot, fe’l va son: uch (yuqorisi) – uch(moq) – uch(ta);

h) ot, undov so`z va taqlid so`z turkumlari doirasida: chuv (pona) – chuv (chuh) –chuv (qiy-chuv);

i) ot, fe’l va taqlid so`z turkumlari doirasida: qiy (go`ng) – qiy (kes) – qiy (qiy-chuv);

k) ot, son va fe’lturkumlari doirasida: qirq (marosim) – qirq (miqdor) – qirq (kes);

l) sifat, fe’l va ravish turkumlari doirasida: qoq (quruq) – qoq(moq) - qoq (ayni);

3) to`rtta turkum doirasidagi omoformalar:

a) ot, sifat, fe’l va ravish turkumlari doirasida: quv (oqqush) – quv (ayyor) –quv(moq) – quv (butunlay);

Paronimlar va ularning turlari
Paronimlar (talaffuzdosh so’zlar) - yunoncha para – “yonida”, onyma – “nom” so`zlaridan hosil qilingan bo`lib, aytilishi bir-biriga yaqin, ammo yozilishi va ma'nosi har xil bo’lgan so’zlardir. Paronimlar ko’pincha bir tovush bilan bir-biridan farq qiladi: asr - asir, shox - shoh, amr - amir.

Paronimlar ba'zan og’zaki nutqda, badiiy asarlarda uchraydi. Ular bir so’z turkumiga ham, turli so’z turkumlariga ham oid bo’lishi mumkin: zirak (ot) - ziyrak (sifat); asr (ot) - asir (ot). Paronimlarning quyidagi turlari mavjud:

1.