1-ma’ruza mavzu: Kompyuterning arxitekturasi. Zamonaviy kompyurerlarning asosiy turlari. Reja

Mavzu: Kompyuterning asosiy bloklari, ularning vazifalari va kо‘rsatgichlari
Reja:
2.1. Shaxsiy kompyuterning tarkibiy sxemasi.
2.2. Shaxsiy kompyuterning qurilmalari.
2.3.Kompyuterning funksional kо‘rsatgichlari.


Tayanch iboralar: mikroprotsessor, tizimli shina, asosiy xotira, tashqi xotira, energiya ma’nbai, taymer, tashqi qurilmalar, qо‘shimcha integral mikrosxemalar.


2.1. Shaxsiy kompyuterning tarkibiy sxemasi
Shaxsiy kompyuterning tarkibiy sxemasi 2.1-chizmada keltirilgan.

2.1-chizma.Shaxsiy kompyuterning tarkibiy sxemasi.

Shaxsiy kompyuterning tarkibida quyidagi qurilmalar mavjut: mikroprotsessor; tizimli shina; asosiy xotira; tashqi xotira; energiya ma’nbai; taymer; tashqi qurilmalar; qо‘shimcha integral mikrosxemalar.

2.2. Shaxsiy kompyuterning qurilmalari
Mikroprotsessor. Mikroprotsessor (MP) – shaxsiy kompyuterning markaziy qurilmasi bо‘lib, kompyuterning barcha bloklarini boshqarish va axborotlar ustuda arifmetik xamda mantiqiy operatsiyalarni bajarish uchun mо‘ljallangan.
Boshqarish qurilmasi (UU) kerakli vaqt momentlarida kompyuterning barcha bloklariga ma’lum boshqarish signallarini (boshqarish impulslarini) bajarilayotgan operatsiyalarning xususiyatlaridan va oldingi bajarilgan operatsiyaning natijasidan kelib chiqqan xolda beradi; bajarilayotgan operatsiya ishlatadigan xotira yacheykasining manzilini xosil qiladi va bu manzilni kompyuterning tegishli blokiga uzatadi; boshqarish qurilmasi tayanch impulslar ketma-ketligini takt impulslar generatoridan oladi.
Mikroprotsessorning tarkibiga bir necha komponentlar kiradi:
Arifmetik-mantiqiy qurilma (AMQ) barcha arifmetik va mantiqiy operatsiyalarni sonli va belgili axborotlar ustuda bajarish uchun mо‘ljallangan (kompyuterlarda operatsiyalarning bajarilishini tezlatish uchun AMQ ga qо‘shimcha matematik soprotsessor ulanadi).
Mikroprotsessor xotirasi (MPX) bevosita yaqin taktlarda axborotni qisqa vaqt saqlash, yozish va uzatish uchun ishlatilishga mо‘ljallangan; kompyuterni yuqori tezlik bilan taminlash uchun MPX registrlarda qurilgan, tezkor mikroprotsessorning samarali ishlashi uchun asosiy xotira esa xar doim xam zarur bо‘lgan axborotni yozish, qidirish va о‘qish tezligini ta’minlab bera olmaydi. Registrlar – xotiraning turli uzunlikdagi tezkor yacheykalaridir (OX yacheykasidan farqli, ularda standart uzunligi 1 bayt va ancha tezligi kam).
Mikroprotsessorning interfeys tizimi SHK ning boshqa qurilmalari bilan ulash va aloqasini tashkil etish uchun mо‘ljallangan; о‘z tarkibiga MP ning ichki interfeysini, buferli xotira registrlarini va kiritish-chiqarish portlarini boshqarish sxemalarini xamda tizimli shinani oladi.
Interfeys (interface) – kompyuter qurilmalarini samarali muloqatini ta’minlab beruvchi ulanish va aloqa vositalar majmuasi.
Kiritish-chiqarish portlari (I/O ports) – SHK interfeys tizimining elementlari, ular orqali MP boshqa qurilmalar bilan axborot almashadi.
Takt impulslar generatori elektr impuls ketma-ketliklarini xosil qiladi, uning chastotasi tizimli shinaning takt chastotasini aniqlab beradi. Mikroprotsessorning takt chastotasi ancha yuqori: u shinaning takt chastotasini N martta oshirilganiga teng (N chastota kо‘paytiruvchisidir). Ikkita impuls oralig‘idagi vaqt bitta takt vaqtini aniqlab beradi, yoki oddiy qilib mashinani ishlash takti deb aytiladi. Takt impulslar generatorining chastotasi shaxsiy kompyuterning asosiy kо‘rsatgichlaridan biri bо‘lib, kо‘pincha uning ishlash tezligini aniqlab beradi, chunki xisoblash mashinasida xar bir operatsiya malum taktlar sonida bajariladi.