1-маъруза. Кириш. Фан мақсади, вазифаси ва долзарблиги

3.1.1. Абонент кириш поғонаси

Ҳозирги кунда телекоммуникация сервисининг (ISDN, К-ХИРТ, Талаб бўйича видео ва ҳ.) шиддат билан ривожланиши билан алоқада АФТ тармоқларида юзага келган бундай сервисни қўллаб-қувватлаши зарурдир. «Транспорт тармоқлари»да ва абонент кириш поғонасида коммуникация ускунасининг топологиялар ва типларини унификаицялаш ва интеграциялаш абонент кириш поғонаси ва транспорт тармоқларининг тузилиш принциплари ўхшашлиги тўғрисида гапириш имконини беради. АФТ тармоқларида оптик-толали кабеллларни қўллаш узатиш тизими каби, коммутации-мультиплексоаш ускунаси ҳам тармоқнинг катта ресурсларини талаб қилувчи барча хизматларини қўллаб-қувватлаш имконини беради. Хизматларни қўллаб-қувватлайдиган тармоқлар тузилиши учун харажатларни ҳисоблашда асосий мезонларидан бири бўлиб амалдаги тармоқлардан максимал фойдаланиш ҳисобланади. Ҳозирги вақтда мамлакатнинг кўпгина абонент кириш тармоқлари симметрик мис кабелларидан фойдаланган ҳолда тузилган УФТф тармоғига мослашган ва бу тармоқларнинг ўтказиш қобилияти учун чекловларни қўяди. Иккинчи мезон бўлиб хизматларнинг аҳоли томонидан сотиб олиш қобилияти ҳисобланади, қоидага кўра, хизматлардан фойдаланувчилар фоизи, масалан, «классик» телефон, факсга нисбатан катта эмас, ва фойдаланувчиларнинг барча сонидан 2-5 фоизни ташкил этади.

Кенг полосали хизматларни тақдим этиш УФТф тармоғининг бир қатор элементларини модернизациялаш билан боғлиқ бўлади. Иккинчидан, фойдаланувчи-тармоқдан ахборотни ташувчи рақамли оқимни узатиш учун ишлаб турган АЛдан фойдаланиш имкониятини аниқлаш зарур.
Иккинчи вазифа ўз ичига жуда мураккаб муаммони олади. Фойдалана олиш тармоғини қуришнинг амалдаги принциплари терминал ва хизматларни етказувчи РКҚ (маршрутизатор) ўртасида рақамли оқимни узатишни ташкил қилиш учун тўсиқ бўлиб ҳисобланадиган турли диаметрли симларни улаш, кабелни тармоқлаш ва бошқа ечимларга йўл қўйилади. Ушбу вазифаларни ҳал этиш учун қуйидаги процедурадан фойдаланиш мумкин:
- ХИРТ потенциал фойдаланувчининг абонент линияси учун терминал ва коммутацион станция ўртасида рақамли оқимни узатиш учун фойдаланин имконияти тўғрисида хулоса чиқариш имконига эга ўлчашлар ўтказилади;
- АЛ характеристикалари уни ХИРТ учун фойдаоаниш имконига эга бўлса, у тармоқ, линия ва станцион терминал билан жиҳозланади;
- АЛ характеристикалари ХИРТ учун фойдаланиш мумкин бўлмаса, тақсимлаш шкафларида қайта улашни ўтказиш имконияти кўриб чиқилади ва барча зарур ўлчашлар такрорланади;
- ишлаб турган АЛда ҳар қандай тадбирлар кутилган самарани бермаган ҳолатда ХИРТ хизматларини таъминлаб туриш учун мўлжалланган фойдаланаолишнинг янги тармоғини ташкил қилиш зарур.
Бу ечим энг замонавий телекоммуникация хизматларини таъминлаб турувчи фойдалана олишнинг «қўйилган» тармоғини яратиш каби кўриб чиқилиши мумкин. Фойдаланаолишнинг «қўйилган» тармоғи истиқболлиги шундан иборатки, кенг полосали хизматларни таъминлаб туриш учун бошқа усул мавжуд эмас. Масала шундан иборатки, қандай ва қайси вақтда ушбу «қўйилган» тармоқ яратилади.
NGN абонент кириш тармоғига ўтишнинг оралиқ босқичидан бири бўлиб, ҳозирги кунда алоқахизматлари операторлари томонидан кенг қўлланиладиган симметрик мисс кабелларида DSL технологиялари қўлланилиши ҳисобланади.
2.1-расмда NGN транспорт тармоғини қурилиш ва ривожлантиришда асосий технологик жиҳатларни таҳлил қилиш имконини берувчи соддалаштирилган звено модели кўрсатилган. Ушбу модель ихтиёрий тармоқ хизматларини амалга оширишда асосий технология сифатида IP-технологиясига асосланади.

3.1-расм. NGN транспорт тармоғининг соддалаштирилган звено модели.

Моделнинг қуйи даражаси – сигнал узатиш муҳити. Ҳамма турдаги хизматлар учун бу даража оптик толали алоқа линиялари (ОТАЛ) ёки рақамли радиореле линиялари (РРЛ) асосида амалга оширилган бўлиши даркор. Баъзи ҳолларда сигнални узатиш мухити сифатида йўлдошли алоқанинг икки тарафлама каналлари ишлатилиши мумкин.
Иккинчи поғонада иккита қатламни ажратиш мақсадга мувофиқ. Қуйи қатламда рақамли трактни ташкил қилиш функцияси бажарилади. Рақамли тракт сифатида STM-n, Ethernet ёки бошқа стандартларга асосланган трактлар ишлатилиши мумкин. Юқори поғона эса белгиланган хизмат кўрсатиш сифати (QoS)ни тақдим этишга жавоб беради. NGN тармоқларида белгиланган (QoS) кўрсаткичларнинг тақдим этилиши ATM, MPLS ва шунга ўхшаш технологиялар ҳисобига амалга оширилади.
Моделнинг учинчи поғонаси, хамма турдаги ахборотни пакет кўринишида алмашиш учун қўлланиладиган IP-технологиядир. Бу поғонада талаб қилинган ўтказиш қобилиятини тақдим этиш, шунингдек, алоқанинг ишончлилигини таъминлаш каби хизматлар амалга оширилади.
Юқорида таъкидланган талабларга жавоб берувчи ва бугунги кунда NGN транспорт тармоқларида ишлатилиши мумкин бўлган базавий технологиялар қуйидагилардир:
- синхрон рақамли иерархия SDH;
- оптик толада спектрал зичлаштириш xWDM;
- узатишнинг асинхрон режими ATM;
- POS (Packet Over SDH);
ўз-ўзини тикловчи пакет ҳалқалари технологиялари RPR (ёки DPT, Dynamic Pаcket Transport — Cisco Systems фирмасининг ечими);
- Gigabit/10 Gigabit Ethernet технологиялари.
Шуни таъкидлаш жоизки, магистрал учун аниқ бир технологиянинг танлови фақатгина техник омилларни инобатга олиши билан белгиланмайди, NGN тармоғи операторининг иқтисодий мувофиқлик масалаларини ечиши ҳам инобатга олинади.
Магистрал ва регионал сегментлар (регионал ташкил этувчиларни хисобга олган ҳолда) нинг қурилишини инобатга олган NGN транспорт тармоғи архитектурасини кўриб чиқамиз. Регионал босқичда транспорт тармоғи кириш имконияти тармоқларини улаш ва мос транспорт хизматларни таъминлаш кўзда тутилган. Ундан ташқари у бошқа регионал транспорт тармоқлари билан уланиши мумкин. Магистрал даражада қурилаётган NGN транспорт тармоғи регионал сегментлардан келаётган ковергентланган трафикнинг тиниқ транзитига жавоб бериши зарур. Бунда NGN архитектурасининг асосий хусусияти шундан иборатки, пакетларнинг узатилиши ва маршрутизацияси, ҳамда транспорт инфратузилмасининг базавий элементлари (каналлар, маршрутизаторлар, коммутаторлар, шлюзлар) чақирувларни бошқариш ва хизматларни тақдим этиш вақтида ва механизмларидан физик ва мантиқан ажратилган.
Бундай структура янги авлод тармоқларини мавжуд алоқа оператори тармоқларига интеграция қилиш имконини беради. Транспорт тармоғи транзит тугунлар асосидаги юқори ишончлиликка эга бўлган пакетли тармоқ бўлиб охирги тугунларга уловчи ва пакетли тармоқларни мавжуд канал коммутацияли тармоқлар (УФТТ, мобил, маълумот узатиш ва х.к.) билан боғловчи чегаравий товушли шлюзларнинг пакетли коммутациясини амалга оширадиган ядродан ташкил топган. (2.2-расм).
Softswitch кўринишидаги сигнализация контроллери чақирувларнинг маршрутизацияси ва товушли шлюзларни бошқариш билан шуғулланади. Бу схемада Softswitch транспорт тармоғи қурилиши ва эксплуатациясида сезиларли равишда харажатларни камайтирадиган NGN транспорт тармоғини бошқарувчи марказлашган тизим сифатида ишлайди.