1-labоratоriya ishi

Sinоv savоllari.

1.Elеktrоstatik maydоn dеb nimaga aytiladi?

2.Elеktrоstatik maydоn kuchlanganligi dеb nimaga aytiladi?

3.Pоtеnsial dеb nimaga aytiladi?

4.Maydоn kuchlanganligi bilan pоtеnsial оrasida qanday bоg`lanish bоr?

5.Qanday sirtga ekvipоtеnsial sirt dеb aytiladi ?

6.Zaryadni ekvipоtеnsial sirt bo`ylab ko`chirilishida bajarilgan ish nimaga tеng
labоrоtоriya ishi – 9
Misning elektrokimyoviy ekvivalentini aniqlash

Kerakli asboblar: Ampermetr, Reostat, Sekundamer, Elektrolitik vanna, O’zgarmas tok manbai, Mis kuporosi eritmasi.

QISQACHA NAZARIY MA’LUMOT

Elektrolitlardan elektr toki o’tganda modda ajralish xodisasi elektro’liz deyiladi.

Agar elektro’litga ikkita elektrod-anod va katod tushirilib, ularga o’zgarmas kuchlanish berilsa, bu maydon ta’sirida modda malekulalari parchalanadi va musbat xamda manfiy ionlar xosil bo’ladi.

Elektr kuchi tasirida ionlar harakatga keladi. Anod tomonga manfiy ionlar(anionlar), katod tomonga esa musbat ionlar (kationlar) xarakat qiladi (1-rasm).

1-rasm
Bu ishda elektrolid o’rnida mis kuporosining suvdagi eritmasi CuSO₄ ishlatiladi. Mis kuporosi malekulalari parchalanish natijasida Cu²⁺ va SO₄^2- ionlar xosil bo’ladi va elektro’litdan to’k o’tgan paytda kato’dda mis ajraladi.

Elektro’liz xodisasi Faradey qonunlari orqali to’la ifodalanadi. Bitta zaryad ioni Ze bo’lsin, e-elektron zaryadi , Z-ion valentligi yani har bir atom dissosiya natijasida olgan yoki bergan elektronlar soni .

n ta ionning elektrodga bergan zaryadi : q=n(Ze) (1) bo’ladi.

Ikkinchi tomondan esa elektrodda ajralgan modda massasi: M=nm₀ (2)

Bunda m₀- ion massasi. Bulardan ko’rinib turibdiki ajralgan modda massasi:

(3).

Agar ion massasi: m_o =A/N_A (4).ekanligini e’tiborga olsak: M=A/ZeN_A^.q (5). ga ega bo’lamiz. K=A/ZeN_A(6)kattalik xar bir modda uchun o’zgarmas kattalik bo’lib, elektroximiyaviy ekvivalent deyiladi. Shunday qilib:

Elektrodda ajralgan modda massasi elektrolit orqali o’tgan zaryad miqdoriga proporsionaldir.

Bu Faradeyning birinchi qonunidir. (6) formulani quyidagicha yozaylik

K=1/F_.^.A/Z (7).

A/Z- kattalik moddaning ximiyaviy ekvivalenti deyiladi. Bundan ko’rinadiki:

Moddaning ximiyaviy ekvivalentini unining elektroximiyaviy ekvivalentiga proporsional bo’ladi. Bu Faradeyning ikkinchi qonunidir.

6.(11) va (12) formulalardan foydalanib ion zaryadini va elektroximiyaviy ekvivalentini toping.

O’zgarmas son F Faradey soni deb yuritiladi.(5) ifodadan ko’rinib turibdiki:

F=N_A^.e (8)

F-Faradey soni elektrodlarda 1 gramm-ekvivalent miqdorida modda ajralganda elektrolitdan oqib o’tgan zaryadga tengdir.

Faradey sonining tashkil topgan qiymati F=96500kl/mol.

Olingan natijalar shuni ko’rsatadiki,ionlar o’zaro karrali bo’lar ekan.

Bir valentli modda ionlari eng kichik e zaryadga ega, ikki valentli modda ionlari esa 2e, z valentli modda ionlari esa ze zaryadga ega bo’lar ekan.

Elementar zaryad qiymati e=F/N_A (9) ifoda bo’yicha topiladi. Bu qiymat boshqa metodlar bo’yicha olingan qiymatlar bilan juda mos tushadi.

z-valentli moddaning ion zaryadi esa q=ze ga teng.

Elektrolitdan oqib o’tgan zaryad miqdori:

q=It (10)

bo’lgani uchun (5) va(6) ifodalarni

k=M/It (11)

ko’rinishda yozishimiz mumkin.

(6) va (10) ifodalardan ion zaryadi

(12)

(mis uchun elektroximiyaviy ekvivalent k=0,328mg/kl) ekanligi kelib chiqadi.

(11) va(12) formulalar asosiy ishchi formulalardir.

O’lchash va natijalarni ishlash.

1.Rasmda ko’rsatilgandek elektr zanjirini tuzing va reostat surgichini surib tok 0.3  0.5 A ga teng qilib qo’ying.

2.Elektrodlarni yaxshilab yuvib quriting va massalarni aniq o’lchab oling.

3.Elektrodlarni joyiga qo’ying va manbaga ulang.

4.Manba ulangandan keyin 30 min vaqt davomida tok o’tgandan keyin manbani ajratib, elektrodlarni olib quriting va massalarini aniq qilib o’lchang.

5. Natija aniqligi oshishi uchun 2 va 4 punktlardagi o’lchashni 3 marta takrorlang.

6. (11) va (12) formulalardan foydalanib ion zaryadini va elektroximiyaviy ekvivalentini toping.

7. Hisoblash va o’lchash natijalarini quyidagi jadvalga yozing.

№	Tok kuchi (I,A)	Elekrtod larning dastlabki massasi m1,m2 (kg)	Elekrtodlar ning keyingi massasi (kg)	Ajralgan modda massasi (m)	El-xim ekv-t, kg/kl	k	k/ko’rt	Kxau=ko’rt+ ko’rt
1 2 3
O’rt

SINOV SAVOLLARI

1.Elektroliz nima?

2.Elektrolitlar deb nimaga aytiladi?

3.Elektrolitik dissosiya nima?

4.Faradey qonunlarini ta’riflang?

5.Ion zaryadi nimalarga bog’liq?

6.O’zgaruvchan to’kda elektroliz kuzatiladimi?

ADABIYOTLAR

1.S.A.Frish va A.B.Timoreva “Umumiy fizika kursi 2-T”

2.Prof. Iverenova B.I. taxrixi ostida “Fizikadan praktikum “ T-1960

3.Kalashnikov S.G. “Elektrichestvo”M-1985

4.Kortnev A.V. i dr. “Praktikum po fiziki ” M-1963.