1. Bozor haqida umumiy ma’lumot. Bozorning turli asnolarda tuzilishi

Bozorni boshqarish – bozorni tashkil etish, uni rejalashtirish va tartibga tushurishdan iborat faoliyatni o’z ichiga oladi. Bozorni boshqarishda iqtisodiy, tashkiliy, ma’muriy va nihoyat, ijtimoiy- psixolik usullar qo’llaniladi. Bular turkumiga:

Davlat dasturlari;

Narxlarning yuqori chegarasini belgilash;

Korxonalar barqarorligini ta’minlash;

Narxlarning oshib ketishidan kelgan foydani soliqlar orqali byudjetga olish;

Tovarni bozorga chiqarish yoki chiqarmay turishni ta’minlash uchun tovar ishlab chiqaruvchilarga davlat xisobidan subsudiyalar berish kabilar kiradi. Bozorni boshqarishda albatta bozor qonunlarini xisobga olish shart, u bozor muvozanatini ta’minlash qaratiladi.

Erkin bozor – bu raqobarli bozordir. Unda sotuvchilar va xaridor ko’pchilik bo’lib, ulardan xech biri bozorda xukmron mavqeiga ega bo’lmaydi, aksincha ular doimo raqobatda bo’ladilar. Raqobat sotuvchilar bilan xaridorlar o’rtasini, shuningdek ularning o’zlari ichida bo’ladi. Bu yerda narx-navoni xech kim nazorat qilmaydi, narx bozorda erkin shakllanadi. Rivojlangan davlatlarda qishloq xo’jaligi va kichik biznes korxonalari maxsulotlarining bozorni erkin raqobatli bozorlarga kiradi. Bunday sharoitda xar bir shaxs yoki kompaniya o’z saloxiyati bilan don yoki go’sht ishlab chiqarish to’g’risida qaror qabul qilishi mumkin. Shu ishlab chiqarishdan zarar ko’radimi yoki foyda topadimi, buning uchun faqat shu shaxsning yoki kompaniyaning o’zi javob beradi. Ishlab chiqarish to’xtab qolmasligi yoki sifarsiz, keraksiz maxsulot ishlab chiqarishning oldini olishni shaxslar va kompaniyalar o’rtasidagi raqobat belgilaydi. Raqobat ko’zga ko’rinmasa xam, bozor iqtisodiyotini xarakatga keltiruvchi asosiy kuchdir. Raqobat qarindosh-urug’chilikni, oshna og’aynigarchilikni, ma’muriy buyruqbozlikni, umuman odamlar orasida xar xil andish-muloxazani tan olmaydigan bir omilki, u oxir-oqibatda turmush farovonligini ta’minlaydigan bir quroldir.