1 Bo’lim. Oddiy gidravlik sistemaning xarakteristikalari va kompyuterda modellashtirish bo’lim. Oddiy gidravlik sistemalarning statik modellarini qurish

Gidravlik sistemaning statsionar rejimini hisoblash uchun VBA tilida yozilgan dasturi

Option Explicit

Option Base 1

Const np% = 8, nk% = 5, nv% = 11

Dim vm!(nk), v!(nk), ak!(nk), p!(np), hg!(2), h!(2)

Dim a!, b!, c!, e!, ro!, pn!, g!, x!

Dim i%, kl%, ipr%

Dim bu As Boolean

Public Sub stat()

ipr = 1

With Worksheets("Ëèñò1")

' Idishlar balandligi (1-2) m

hg(1) = .Cells(4, 5): hg(2) = .Cells(5, 5)

'Zichlik (êã/m3)

ro = .Cells(6, 5)

'Normal bosim (ÌÏà)

pn = .Cells(6, 9)

' Boshlang'ich bosimlar (1-4) /ÌÏà/

For i = 1 To 4: p(i) = .Cells(8, i + 4): Next i

' O'tkazuvchanlik koeffitsentlari (1-5)

For i = 1 To 5: ak(i) = .Cells(9, i + 4): Next i

' Nisbiy xatolik ( % )

e = .Cells(11, 6)

'Oraliq javoblarni chiqarish 0-, 1-÷, 2-

kl = .Cells(10, 6)

End With

Worksheets("Ëèñò2").Activate

Cells.Select

Selection.Clear

Range("a1").Select

If kl = 2 Then

Cells(ipr, 5) = "Oraliq chiqarish": ipr = ipr + 1

Cells(ipr, 5) = "h": Cells(ipr, 6) = "p(5-7)": Cells(ipr, 7) = "vm": ipr = ipr + 1

End If

g = 9.815: e = e / 100: a = 0: b = hg(1) * (1 - e)

Call MPD(a, b, e, bu, x)

With Worksheets("Ëèñò2")

If bu Then

a = ro * g * 0.000001: b = p(6) + ro * g * hg(2) * 0.000001

c = (p(6) - pn) * hg(2)

h(2) = (b - Sqr(b * b - 4 * a * c)) / 2 / a

p(8) = pn * hg(2) / (hg(2) - h(2))

For i = 1 To 5: vm(i) = v(i) * ro: Next i

.Cells(1, 1) = "Natija"

.Cells(2, 1) = "h": .Cells(2, 2) = "p(5-7)": .Cells(2, 3) = "vm"

.Cells(3, 1) = h(1): .Cells(3, 2) = p(5): .Cells(3, 3) = vm(1)

.Cells(4, 1) = h(2): .Cells(4, 2) = p(6): .Cells(4, 3) = vm(2)

.Cells(5, 2) = p(7): .Cells(5, 3) = vm(3): .Cells(6, 3) = vm(4)

.Cells(7, 3) = vm(5)

Else

kl = 2

.Cells(1, 1) = "Yechim yo'q"

.Cells(2, 1) = "a": .Cells(2, 2) = "f(a)": .Cells(2, 3) = "b": .Cells(2, 4) = "f(b)"

.Cells(3, 1) = a

.Cells(ipr, 5) = "Oraliq chiqarish a": ipr = ipr + 1

.Cells(ipr, 5) = "h": .Cells(ipr, 6) = "p(5-7)": .Cells(ipr, 7) = "vm": ipr = ipr + 1

.Cells(3, 2) = FUNC(a)

.Cells(3, 3) = b

.Cells(1, 5) = "Oraliq chiqarish b": ipr = ipr + 1

.Cells(2, 5) = "h": .Cells(2, 6) = "p(5-7)": .Cells(2, 7) = "vm": ipr = ipr + 1

Cells(3, 4) = FUNC(b)

End If

End With

End Sub

Function FUNC(x!) As Single

Dim vm!(5), fx!

h(1) = x

p(7) = pn * hg(1) / (hg(1) - h(1))

p(5) = p(7) + ro * g * h(1) * 0.000001

v(1) = ak(1) * Sgn(p(1) - p(5)) * Sqr(Abs(p(1) - p(5)))

v(3) = ak(3) * Sgn(p(5) - p(3)) * Sqr(Abs(p(5) - p(3)))

v(4) = ak(5) * Sgn(p(5) - p(4)) * Sqr(Abs(p(5) - p(4)))

v(5) = v(1) - v(4) - v(3)

p(6) = p(5) - Sgn(v(5)) * (v(5) / ak(5)) ^ 2

v(2) = ak(2) * Sgn(p(6) - p(2)) * Sqr(Abs(p(6) - p(2)))

fx = (v(5) - v(2)) * ro

For i = 1 To 5: vm(i) = v(i) * ro: Next i

If kl = 0 Then GoTo 400

If kl = 1 Then GoTo 300

Cells(ipr, 5) = h(1): Cells(ipr, 6) = p(5): Cells(ipr, 7) = vm(1): ipr = ipr + 1

Cells(ipr, 6) = p(6): Cells(ipr, 7) = vm(2): ipr = ipr + 1

Cells(ipr, 6) = p(7): Cells(ipr, 7) = vm(3): ipr = ipr + 1

Cells(ipr, 7) = vm(4): ipr = ipr + 1

Cells(ipr, 7) = vm(5): ipr = ipr + 1

300: Cells(ipr, 5) = "x = ": Cells(ipr, 6) = x: Cells(ipr, 7) = " fx = ": Cells(ipr, 8) = fx: ipr = ipr + 1

400: FUNC = fx

End Function

Sub MPD(a!, b!, eps!, bu As Boolean, xcon!)

Dim fa!, fb!, x!, fx!

fa = FUNC(a): fb = FUNC(b)

If fa * fb > 0 Then: bu = False: GoTo 100

Do

x = (a + b) / 2: fx = FUNC(x)

If fx * fa < 0 Then b = x Else a = x

Loop While Abs(a - b) > eps

xcon = Abs(a + b) / 2: bu = True

100:

End Sub

Sub auto_open()

Worksheets("Ëèñò1").Activate

End Sub
Statik modelning parametrik sezgirligini kirish bosimi p1 ning o’zgarishiga bog’liqlik analizi

NATIJA p1=0,5
h	p(5-7)	vm
7,643861	0,499448	0,235023
8,499046	0,749661	-5,00339
	0,424423	5,472181
		-0,23502
		-5,00214
NATIJA p1=1,2
h	p(5-7)	vm
8,331873	0,681252	,202416
8,67632	0,840628	-3,99215
	0,599475	6,937233
		4,257371
		-3,99219
NATIJA p1=2,6
h	p(5-7)	vm
8,8002	0,919846	12,96208
8,854541	0,95992	-2,00201
	0,833472	8,484373
		6,479551
		-2,00185
NATIJA p1=3,1
h	p(5-7)	vm
8,873745	0,974994	14,5774
8,889192	0,987493	-1,11837
	0,887898	8,803375
		6,891982
		-1,11796
NATIJA p1=3,6
h	p(5-7)	vm
8,904491	1,000216	16,12385
8,904358	1,000104	0,101839
	0,912818	8,945477
		7,072592
		0,105777

Rasm 4. Gidravlik sistemaning statik xarakteristikalari: p1 kirishdagi bosim o’zgarishiga bog’liq holda sistemaning rejim parametrlarini o’zgarishi

Statik modelning parametrik sezgirligini chiqish bosimi p3 ning o’zgarishiga bog’liqlik analizi

NATIJA p3=1
h	p(5-7)	vm
8,20063	0,636239	6,031258
8,636385	0,818111	-4,26484
	0,55575	6,604841
		3,691061
		-4,26464
NATIJA p3=1,5
h	p(5-7)	vm
8,483238	0,742562	8,70309
8,727139	0,871289	-3,58763
	0,659299	7,365882
		4,925061
		-3,58785
NATIJA p3=2
h	p(5-7)	vm
8,660908	0,831781	10,80842
8,794554	0,915887	-2,90022
	0,746775	7,948468
		5,760046
		-2,9001
NATIJA p3=2,5
h	p(5-7)	vm
8,781183	0,906655	12,62278
8,845942	0,953331	-2,16031
	0,820468	8,406279
		6,376952
		-2,16045
NATIJA p3=3
h	p(5-7)	vm
8,8619	0,965637	14,26311
8,883464	0,982817	-1,31083
	0,878658	8,75007
		6,823762
		-1,31072

Rasm 3. Gidravlik sistemaning statik xarakteristikalari: p3 chiqishdagi bosim o’zgarishiga bog’liq holda sistemaning rejim parametrlarini o’zgarishi

3-bo’lim. Oddiy gidravlik sistemalarning dinamik modelini tuzish

Dinamik modelni qurishda yakuniy balans tenglamalari (11) va (12) tenglamalar sistemasida [MI (9) da] oddiy differensial tenglamalarga aylanadi:

(16)

(17)

bu yerda: va ­­— 1-rasmda ko’rsatilgan gidravlik sistemadagi

1- va 2-idishlarning hajmi.

Agar 1- va 2- idishlar silindr ko’rinishida bo’lsa, suyuqlik hajmi V^R=SH (S — silindrning ko’ndalang kesim yuzasi) ga teng va yuqorida ko’rsatilgan (16) va (17) tenglamalar quyidagi ko’rinishga keladi:

Differensial tenglamalar sistemasini kompyuterda ishlash va xususiy yechimni olish uchun boshlang’ich shartlarni kiritish lozim[5]:

(18^’)

(19’)

Shu sosda Koshi masalasi yoki boshlang’ich shartlar masalasi ishlanadi va olinayotgan xususiy yechimlar [t⁽⁰⁾, t^(k)] yopiq intervalda ko’rilayotgan H₁(t) va H₂(t) funksiyalarni o’zida aks etadi. Bu funksiyalar va yechimlarini yaqinlashgan haqiqiy funksiyalaridir.

(18) va (19) differensial tenglamalar sistemasini kengroq umumiy ko’rinishi quyidagicha:

(20)

(21)

bu yerda f₁(H₁,H₂) va f₂(H₁,H₂) — aniq ko’rinishda yozilgan birinchi tartibli differensial tenglamaning o’ng tomonlari.

Differensial tenglamalarni integrallashning 2 usuli bor: aniq va noaniq.

Eylerning aniq usulida [5] differensial tenglamalar sistemasi yechimi har k-qadamda oxirgi-farqi sxemasi ko’rinishida ishlatiladi:

bu yerda Δt=h — integrallash qadami;

va ni bilgan holda, ni topish oson:

Shu asosda ni ma’lum qiymatlarida differensial tenglamaning o’ng tomoni f₁() va f₂() algoritmini hisoblash zarur.

Eylerning noaniq usuliga ko’ra (22) va (23) quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi[6]:

Bu holda ni topishda (24) va (25) tenglamalar quyidagicha bo’ladi:

(20) va (21) ni (18) va (19) bilan solishtirish va (9) tenglamalar sistemasini bog’liqligi ko’rsatadiki f₁ va f₂ funksiyalar har k-qadamda aniqlanayotgan ni integrallariga nisbatan nochiziqlidir.

Bundan kelib chiqadiki, har k-qadamda ni integrallarini topish uchun (28) va (29) nochiziqli tenglamalar sistemasini topish zarur bo’ladi. Bu esa o’z navbatida hisobotni qiyinlashtiradi va vaqtni ko’p ketishiga sabab bo’ladi. Shuning uchun noaniq usullar sekin aniqlanadigan usullar toifasiga kiradi va ularni aniq usullar qoniqarli natija bermaganida qo’llaniladi (masalan, (24) va (25)).

Tajribalar ko’rsatadiki, ko’pchilik oddiy gidravlik sistemalar uchun aniq usul talab etilgan o’xshashlikni ta’minlaydi.

Aniq usulni 3 ta asosiy turi bor — Eyler, Eyler-Koshi, Runge-Kutta va ularga mos ravishda yaqinlashish funksiyalarini hisoblashni har k+1-qadamda integrallanish formulalari 5-jadvalda keltirilgan.

Jadval 5

Metod nomi	Qidirilayotgan funksiyaning har (k+1) integrallash qadamidagi yaqinlashish hisobi	Integrallashning har bir qadamidagi to’g’ri(правый) qismlarning hisoblarning
Eyler		1

3.1. Oddiy gidravlik sistemani dinamikasi algoritmini informatsion matritsa tenglamasini matematik ifodasi (MI) yordamida tanlash.

Oddiy gidravlik sistema dinamikasini matematik ifodasi (9) tenglamalar sistemasi ko’rinishiga ega, unda (6) va (7) balans tenglamalari (18) va (19) differensial tenglamalar bilan almashtirilgan va xususiy yechimlarni kompyuterda olish uchun sistemaga 2 ta boshlang’ich shart (18’) va (19’) kiritilgan (oddiy differensial tenglamalarning umumiy yechimi, odatda, analitik usulda topiladi).

Natijada (9) ni yechish zarur, unda (6) va (7) differensial tenglamalar bilan (18’) va (19’) boshlang’ich shartlar bor.

(18) va (19) differensial tenglamalarni yechish uchun informatsion matritsani qurishda ularni oxirgi-farq ko’rinishida ifodalsh maqsadga muvofiqdir:

bunda — (7*) va (8*) bilan (18’) va (19’) ga ko’ra boshlang’ich shartlarning kiritilgan qiymatlari; — H₁(t ) va H₂(t) topilayotgan funksiyalarning t=t⁽¹⁾ dagi integrallashning birinchi qadamidagi olinayotgan natijalarning izlanayotgan qiymatlari.

Agar integrallash intervali [t^(o), t^(k)] ga teng bo’lsa, unda (6*) va (7*) differensial tenglamalar bilan (18) va (19) (t⁽⁰⁾, t⁽¹⁾, …, t^(k-1)) qiymatlarida hisoblanadi. (6*) va (7*) ni oxirgi-farq ko’rinishidagi hosilasi natijasidagi oddiy gidravlik sistema dinamikasi informatsion matritsa tenglamasining MI si 6-jadvalda keltirilgan. Differensial tenglamalar sistemasi (18) va (19) ni yechimini topish uchun H₁(t), H₂(t)[t^(o), t^(k)] funksiyalarni, ularni topish uchun esa boshlang’ich shartdagi (18’) va (19’) — ni funksiyalarni topish talab etiladi. Unda hisoblashlarning oxiridagi natija t=t⁽⁰⁾, t⁽¹⁾, …, t^(k-1), t^(k) qiymatlardagi diskret holda berilgan keltirilgan funksiyalar bo’ladi. Izlanayotgan funksiyalarning oxirgi qiymatlari hisoblashlarning 12- va 13- qadamida aniqlangan (informatsion matritsaning o’ng ustuni) — bo’ladi.

1-rasmda keltirilgan nostatsionar rejimdagi gidravlik sistema algoritmik hisobining blok-sxemasi 5-rasmda keltirilgan.

Gidravlik sistemaning nostatsionar rejimini ifodalovchi tenglamalar sistemasini information matritsasi

Jadval 6

№

V1

V2

V3

V4

V5

P5

P6

P7

P8

H1^(0)

H1^(^k^)

H2^(^0^)

H2^(^k^)

№

1

+

+

4

2

+

+

11

3

+

+

5

4

+

+

6

5

+

+

+

10

6^’

+

+

+

+

+

12

7’

+

+

+

+

13

18^’

+

1

19^’

+

+

7

8

+

+

+

3

9

+

+

2

10

+

+

9

11

+

+

8

B

E

G

I

N

KIRISH

P₁ ,P_2, P₃

P₄

P^N

_

H₁⁽⁰⁾

H₂⁽⁰⁾

t⁽⁰⁾

t⁽¹⁾

19

18

H₂⁽⁰⁾

H₁⁽⁰⁾

H₂(t⁽⁰⁾)

9

11

8

P₇

P₅

3

4

7^’

1

10

P₆

2

f₂

6^’

V₄

V₁

V₃

V₂

H₂^(k)

H₁^(k)

H₂(t)



H₁(t⁽⁰⁾)





P₈



H₁(t)



5



V₅



f₁



Chiqish
H₁^(t)

H₂^(t)

t^{<=t <=}t^(k)



END


5-rasm. 1-rasmda ko’rsatilgan gidravlik sistema nostatsionar rejiminining hisobining blok sxemasi

Jadval 7

Dinamik rejimdagi gidravlik sistema hisobi uchun boshlang’ich malumotlar



Jadval 8

Gidravlik sistemaning dinamik rejimini hisoblash uchun VBA tilida yozilgan dastur

Option Explicit

Option Base 1

Public culc As Integer

Const m As Byte = 2 'Yechiladigan deffrensial tenglamalar soni

Const np% = 8, nk% = 5, nv% = 11, g! = 9.8

Public del! 'qadam

Private k!

Private y0!(m), x0! 'Boshlang'ich qiymat

Private n% 'Qadamlar soni

Private kv% 'Karrali chiqarish

Private x1!, y1!(m), i%

Private ki!, ki1!, ki2!, vm!(nk), v!(nk), ak!(nk), p!(np)

Private hg!(m), h!(m), s!(m), pr!(m), ro!, pn!, x!, ipr%, ipr1%

' (-1)a<0 (1)a>0 (0)=0 quyidagi tenglikni qaytaruvchi sgn(a) funksiyasini qo'llaymiz

Sub dydx(x As Single, y() As Single, pr!())

Dim j%

For j = 1 To m: h(j) = y(j): Next j

p(7) = pn * hg(1) / (hg(1) - h(1)): p(8) = pn * hg(2) / (hg(2) - h(2))

p(5) = p(7) + ro * g * h(1) * 0.000001: p(6) = p(8) + ro * g * h(2) * 0.000001

v(1) = ak(1) * Sgn(p(1) - p(5)) * Sqr(Abs(p(1) - p(5)))

v(2) = ak(2) * Sgn(p(6) - p(2)) * Sqr(Abs(p(6) - p(2)))

v(3) = ak(3) * Sgn(p(5) - p(3)) * Sqr(Abs(p(5) - p(3)))

v(4) = ak(4) * Sgn(p(5) - p(4)) * Sqr(Abs(p(5) - p(4)))

v(5) = ak(5) * Sgn(p(5) - p(6)) * Sqr(Abs(p(5) - p(6)))

pr(1) = (v(1) - v(5) - v(3) - v(4)) / s(1): pr(2) = (v(5) - v(2)) / s(2)

For j = 1 To 5: vm(j) = v(j) * ro: Next j

With Worksheets("Лист2")

If ki > 0 And ki < 3 Then

If ki = 2 Then

.Cells(ipr, 1) = i: .Cells(ipr, 2) = "p(5-7)": .Cells(ipr, 6) = "vm"

.Cells(ipr, 3) = p(5): .Cells(ipr, 4) = p(6): .Cells(ipr, 5) = p(7)

.Cells(ipr, 7) = vm(1): .Cells(ipr, 8) = vm(2): .Cells(ipr, 9) = vm(3)

.Cells(ipr, 10) = vm(4): .Cells(ipr, 11) = vm(5)

End If

.Cells(ipr, 2) = "x": .Cells(ipr, 4) = "y(1-2)": .Cells(ipr, 7) = "pr(1-2)"

.Cells(ipr, 3) = x: .Cells(ipr, 5) = y(1): .Cells(ipr, 6) = y(2)

.Cells(ipr, 8) = pr(1): .Cells(ipr, 9) = pr(2): ipr = ipr + 1

End If

If ipr = 180 Then ipr = 1

End With

End Sub
Sub step(x As Single, y() As Single, del As Single, x1 As Single, y1() As Single)

'Шаг интегрирования по X и Y расчет X1 и Y1

Dim y12!(m), j%

Call dydx(x, y, pr)

For j = 1 To m: y12(j) = y(j) + del * pr(j) / 2: Next j

Call dydx(x + del / 2, y12, pr): x1 = x + del

For j = 1 To m: y1(j) = y(j) + del * pr(j): Next j

End Sub

Public Sub gidra()

Dim j%, contr As String

Static x0s!, y0s!(2)

ipr = 1: ipr1 = 1

With Worksheets("Лист1")

hg(1) = .Cells(4, 5): hg(2) = .Cells(5, 5): s(1) = .Cells(4, 9): s(2) = .Cells(5, 9)

ro = .Cells(6, 5): pn = .Cells(6, 9)

' Bosim (1-4) /Мпа/

For i = 1 To 4: p(i) = .Cells(8, i + 4): Next i

' O'tkazuvchanlik koeffitsenti (1-5)

For i = 1 To 5: ak(i) = .Cells(9, i + 4): Next i

' Boshlang'ich shartlar x0,y0(1),y0(2)

x0 = .Cells(10, 5): y0(1) = .Cells(10, 6): y0(2) = .Cells(10, 7)

If culc = 4 Then x0 = x0s: y0(1) = y0s(1): y0(2) = y0s(2)

'Qadamlar soni, qadam, chiqarish karraligi

n = .Cells(11, 5): del = .Cells(11, 6): kv = .Cells(11, 7)

' Nisbiy xatolik ( % ) и Chiqishga karralilik

ki1 = .Cells(12, 5): ki2 = .Cells(13, 5)

End With

Worksheets("Лист2").Activate

Cells.Select

Selection.Clear

Range("a1").Select

Worksheets("Лист3").Activate

Cells.Select

Selection.Clear

Range("a1").Select

For i = 1 To n

ki = ki1: Call step(x0, y0, del, x1, y1): x0 = x1: x0s = x0

For j = 1 To m: y0(j) = y1(j): y0s(j) = y0(j): Next j

If (i \ kv) = (i / kv) Then

If ki2 = 1 Then

If ipr1 = 1 Then

Worksheets("Лист3").Cells(ipr1, 1) = "x0"

Worksheets("Лист3").Cells(ipr1, 2) = "y0(1)"

Worksheets("Лист3").Cells(ipr1, 3) = "y0(2)": ipr1 = ipr1 + 1

End If

Worksheets("Лист3").Cells(ipr1, 1) = x0

Worksheets("Лист3").Cells(ipr1, 2) = y0(1)

Worksheets("Лист3").Cells(ipr1, 3) = y0(2)

ipr1 = ipr1 + 1

End If

If ki2 = 2 Then ki = ki2: Call dydx(x0, y0, pr)

Jadval 8 davomi

Gidravlik sistemaning dinamik xarakteristikalarini tekshirish

1 va 2 idishlardagi suyuqlik balandliklarini o’zgarishini idishlarni to’ldirilgan paytda vaqtga bog’liqligi

t	H1	H2
100	1,952733	,459754
200	3,516815	2,966098
300	4,689349	4,451053
400	5,685176	5,763426
500	6,342857	6,721832
600	6,73308	7,228492
700	6,943104	7,374005
800	7,004615	7,401515
900	7,017444	7,406671
1000	7,019904	7,407648
Boshlang'ich shartlar
t=0	H1=0.0м	H2=0.0м
HG1=8м	HG2=8м	1000 qadamda g’alayon ta’siri H1=9, H2=1.5
S1=1м2	S2=1м2
t	H1	H2
100	7,964007	5,463924
200	7,939804	,735189
300	8,31926	7,233254
400	8,588827	7,368537
500	8,694648	7,397664
600	8,725442	7,405161
700	8,733662	7,407163
800	8,735812	7,407689
900	8,736371	7,407825
1000	8,736515	7,40786
1100	7,90413	3,588407
1200	7,576959	5,386097
1300	7,781632	6,624864
1400	8,225001	7,183145
1500	8,545953	7,355958
1600	8,681153	7,394392
1700	8,721762	7,404273
1800	8,732694	7,406927
1900	8,735561	7,407627
2000	8,736307	7,407809
Boshlang'ich shartlar
t=0	H1=9м	H2=3.5м
HG1=10м	HG2=8м
S1=1м^2	S2=1м^2

Rasm 6. Gidravlik sistemaning dinamik xarakteristikalari: g’alayon bor yoki yo’qligida idishdagi suyuqlik sathining o’zgarishi

SAVOLLAR

1. 
   Real jarayon kompyuter modeli va kompyuterli modellashtirish deganda nima tushuniladi ?
   
2. 
   Kompyuterli (matematik) model qanday quriladi ?
   
3. 
   Model adekvatligi qanday tekshiriladi ?
   
4. 
   Strukturali va parametrik identifikatsiyalash kompyuterli modeli nima maqsadda ishlatiladi ?
   
5. 
   Nima uchun masalani algoritmlashda matematik dekompozitsiyadan foydalanish taklif etiladi ?
   
6. 
   Qanday va qaysi maqsadda tenglamalar sistemasining informatsion matritsasi matematik ifodasi quriladi ?
   
7. 
   Blok-sxemani qurish usuli va undagi asosiy belgilanishlar ?
   
8. 
   Bir o’zgaruvchili tenglamani yechishning qanday usullarini bilasiz va ular bir-biridan qanday farq qiladi ?
   
9. 
   Oddiy differensial tenglamalarni yechishni aniq usuli noaniq usulidan qanday farq qiladi ?
   
10. 
    Oddiy differensial tenglamalarni yechishni aniq usullaridan qaysilarini bilasiz ?
    
11. 
    Oddiy differensial tenglamaning yechimiga integrallash qadami qanday ta’sir ko’rsatadi ?
    
12. 
    Oddiy differensial tenglamaning yechimini topishda karralilik nimani anglatadi ?
    
13. 
    Tenglamani yechishda iteratsion jarayon yakunining sharti qanday ?
    
14. 
    Bitta o’zgaruvchilini hisoblashda ildizni ajratib olish nimamaqsadda qo’llaniladi ?
    
15. 
    Bitta o’zgaruvchilini hisoblashda o’xshslik yo’q bo’lsa nima qilish kerak ?
    
16. 
    Kompyuterli modelni parametrik sezgirligini analiz qilish qanday amalga oshiriladi ?
    
17. 
    Statik va dinamik xarakteristikalarni kompyuterli modeli qanday quriladi ?
    
18. 
    Nima maqsadda modelni parametrik sezgirligini analizlash amalga oshiriladi va uni statik va dinamik xarakteristikalari qanday quriladi ?
    
19. 
    Oddiy gidravlik sistemani kompyuterli modellashtirishda qanday asosiy ruxsatmalar qabul qilinadi ?
    
20. 
    Suyuqlikning klapanda harakatlanishi qanday ifodalanadi ?
    
21. 
    Yopiq idishni suyuqlik bilan to’ldirish jarayoni qanday ifodalanadi ?
    
22. 
    Tenglamalr sistemasi matematik ifodasini analizi qanday va qaysi maqsadda o’tkaziladi ?
    
23. 
    Tenglamalar sistemasini matematik ifodasini ozod darajalari soni qanday aniqlanadi ?
    
24. 
    Tenglamalar sistemasi matematik ifodasiga nisbatan aniqlanayotgan o’zgaruvchilar qanday topiladi ?
    
25. 
    Oddiy gidravlik sistemalarni kompyuterda bajarish uchun ularni algoritmi qanday quriladi ?
    

Xulosa

Kurs ishini bajarish davomida dastlab texnologik sistemaning modeli qurildi va uning adekvatligi tekshirildi.Sistemadagi barcha jarayonlar ideal holatda deb qabul qilindi va bu qo’yilgan masalani yechimini topishni osonlashtirdi.

Dastlabki holatda oddiy gidravlik sistemaning statik xarakteristikalari qurildi va birqancha tajribalar o’tkazildi. Bu holatda vaqt hisobga olinmadi va kirish, chiqish bosimlarining idishdagi suyuqlik sathiga o’zaro bog’liqligi o’rganildi. Suyuqlik bosimi oshishi bilan klapnlardagi sarf oshdi buning natijasida idishdagi suyuqlik sathi ko’tarildi.

Keyingi holatda gidravlik sistemaning dinamik xarakteristikalari qurildi va bunda ham bir nechta tajribalar o’tkazildi.Vaqt o’zgarishi bilan ikkita idishdagi suyuqlik sathi ortdi va ma’lum bir vaqtdan so’ng sistema muvozanatga erishdi ya’ni suyuqlik sathi o’zgarmas qoldi. Buning natijasida idishdagi suyuqlik sathi chiqish va kirish bosimlariga bog’liqligi aniqlandi. Bundan tashqari, tashqi ta’sirlarning sistemagi qanday ta’sir ko’rsatishi ko’rib chiqilidi.

Kurs ishini tayyorlash davomida gidravlik sistemalarni yechishning ber necha usullari bilan tanishib chiqdim. Bu kurs ishida men Eyler va Yarim bo’linish usullarini ishlatdim va ularni puxta o’rgandim.Bundan tashqari gidravlik sistemalarni kompyuterli modellashtrish fanidan bilimlarimni mustahkamlab olish bilan bir qatorda kompyuterda programmallash bo'yicha bilimga ega bo’ldim.

ADABIYOTLAR

1. 
   Кафаров В.В., Глебов М.Б. Математическое моделирование основных процессов химических производств. М.: Высшая школа. 1991.-400 с.
   
2. 
   Ахназарова С.Л., Кафаров В.В. Оптимизация эксперимента в химии и химической технологи. М.: Высшая школа.-1978.-319 с.
   
3. 
   Бояринов А.И., Кафаров В.В. Методы оптимизации в химиче-ской технологии. М.: Химия.-1975.-576 с.
   
4. 
   Скобло А.И., Трегубова И.А., Молоканов Ю.К. Процессы и аппараты нефтеперерабатывающей и нефтехимической промышленности.-2-ое издание. М.: Химия.-1982.-584 с.
   
5. 
   Гартман Т.Н., Епишкин А.П., Шакина Э.А. Вычислительная математика для химико-технологических специальностей: Методические указания теоретический курс и контрольные задания для студентов-заочников вузов.-М.: Высшая школа.-1984.-112 с.
   
6. 
   Косарев В.И. 12 лекций по вычислительной математике (вводный курс). Учебн. пособие для вузов. Изд. 2-е, испр. и доп. М.:Изд-во МФТИ.-2000.-224 с.
   
7. 
   СамоучительVBA. как это делается вWord, Excel, Access.- СПб.: Изд-во Наука и Техника, 2001.-490 с.