1-ameliy jumis Tema: Zamanagoy suwretke aliw qurallari

Ayırım obektlerdin’ ulıwma jaqtılıq koeffitsientleri

(ko’z ko’retug’ın diapazonda o’lshengen)

Obekt atı	Ulıwma jaqtılıq koeffitsienti
Jan’a jawg’an qar	1,0
Da’rya muzı	0,30
Suw ju’zesi	0,07
Kvarts qumlar	0,20
Qara topıraq	0,03
Basqa topıraqlar	0,015
Da’nli eginler	0,10
Pishen	0,15
Kalalar	0,20
Shosse	0,30

Obektlerdin’ optik qa’siyetlerin u’yreniwde eki obekt jaqtılıg’ı arasındag’ı parıq, yag’nıy jaqtılıq kontrastın ajıratıw lazım ( ma’selen, qar menen suw ju’zesi jaqtılıqlarının’ parqı). Su’wretlerde olar bir birinen keskin ajıratıp turadı.

Obektler ju’zesinin’ du’zilisi nur qaytarıw qa’siyetlerine ta’sir etip, nurdı h’a’r qıylı jo’neliste h’a’m h’a’r qıylı ku’sh penen tarqatadı. Bul ko’rsetkish jaqtılıq qaytarıw indikatrisası dep ataladı.

Jer ju’zesindegi en’ ko’p tarqalgan obektler xromatikalıq, yag’nıy ma’lim ren’de boladı. Xromatikalıq obektlerdin’ jaqtılıg’ı h’a’r qıylı spektral zonalarda bir qıylı bolmastan spektr jaqtılıq koeffitsienti menen o’lshenedi. Bul ko’rsetkish ta’jiriybe jolı menen obektlerden qaytqan nurlardı salıstırıw arqalı anıqlanadı h’a’m grafik ko’riniste sa’wlelenedi. Spektr jaqtılıq koeffitsientin grafiklerdin’ h’a’r qıylı bolıwına qaramastan ulıwmalastırıp 3 tiykarg’ı toparg’a bo’liw mu’mkin:

1-topar tolqın uzınlıg’ı artqan sayın barqulla ko’terilip baratug’ın iyrek grafik. Bul topar grafigi topıraq, taw jınısları, jasalma obektler (jollar, imaratlar) di? spektr jaqtılıq koeffitsientine tiyisli. Olar tiykarınan ko’teriliwlerdin’ qıyalıg’ı h’a’m da’rejesine qarap parıqlanadı;

2-topar 0,55-0,56 mkm (spektrdin’ jasıl zonası) ko’teriletug’ın, 0,66 mkm (spektrdin’ qızıl zonası) da pa’seyetug’ın h’a’m spektrdın’ infraqızıl bo’liminin’ baslanıwında keskin ko’teriletug’ın iymekke birlestiriledi. Olar tiykarınan o’simlik du’nyasına tiyisli.

3-topar tolqın uzınlıg’ı asqan sayın barqulla tegis pa’seyip barıwshı iymekten ibarat obektlerdin’ spektr jaqtılıq koeffitsienti bolıp esaplanadı. Olar suw ju’zesi, qar, muz sıyaqlı obektlerge tiyisli.

Joqarıdag’ılardı esapqa alg’an h’alda su’wretke alıwda aq-qara, spektrozonal h’a’m ren’li aerofotoplenkalardan paydalanıladı.

Obektlerden qaytqan nurlanıw aerofotoplyonkalardın’ jaqtılıq sezgir qatlamına (qatlam bromlı gu’misten ibarat) belgilep qoyıladı. Aerosyomka jumısları tamamlang’annan son’ aerofotoplenka proyavka etilip juwıladı, fiksatsiya etiledi h’a’m qayta juwılıp qurıtıladı. Negativ protsess dep atalg’an bul kompleks jumıslar na’tiyjesinde aerofotonegativ tayarlanadı. Onda orınnın’ negativ ko’rinisi payda boladı, ko’rinis jaqtılıq sezgir qatlamdag’ı galoid gu’mis ionlarının’ metallı gu’mis ionlarına aylanıwı na’tiyjesinde payda boladı.

Obektlerden qaytqan nurlanıw tu’rli uzınlıqta bolg’anlıg’ı ushın gu’mis ionlarına tu’rlishe ta’sir etedi. Nurlanıwdın’ ku’shine qarap ko’rinis ashıq yamasa toq ren’li boladı. 2-kestede aerofotografiyalıq qatlamlardın’ klassifikatsiyası keltirilgen.

2-keste