Hol, uning turlari

Shaxssiz gaplarda ega borday tasavvur qilinmaydi va umuman harakatni bajaruvchi shaxsni topib bo‘maydi. Misol: Xonada shovqin qilinmasin. Bu erdan tezda ketishga to‘g‘ri keladi. Keltirilgan misollarda harakat bajaruvchisi – egani topib bo‘lmaydi.


Mashq. Qiyoslab berilgan gaplar orasidan bajaruvchi shaxs qo‘llanmagan, lekin uni topib gapni ega bilan birga qo‘llash mumkin bo‘lgan gaplarni alohida, harakatning bajaruvchisi (ega)ni topib bo‘lmaydigan gaplarni alohida ko‘chiring va ularni izohlab bering.
1. Hamma ishni birdan bajarib bo‘lmaydi. 2. Baribir shunday ishlashga to‘g‘ri keladi. 3. Yig‘lanmasin. Nega yig‘lanadi? (A.Qahhor) 4. Singan ko‘zani o‘z holiga keltirib bo‘lmaydi-ku. 5. Bu xarsang toshlarni emirib, bu metin devordan tuynuk ochib bo‘lmas. 6. Ali Qushchining qutlug‘ boshini qutqarish uchun oltin javohirotlarni olmaslik lozim (O.Yoqubov). 7. Bu o‘ktam, sohibtadbir yigitlarni ilgaritdan Samarqandda ekan chog‘idan bilar, ularning omilkorligiyu, dovyurakligiga ishongani vajidan Xumoyun yoniga xizmatga qoldirgan edi (P.Qodirov). 8. Charlar ham o‘tar, andining yuzini ham ko‘rarsan. (A.Qodiriy).


Savol va topshiriqlar:

1. 
   Sodda gapning ta’rifini ayting.
   
2. 
   Bir bosh bo‘lakli va ikki bosh bo‘lakli gaplar, ularning turlari haqida ma’lumot bering va misol keltiring.
   
3. 
   Yig‘ig‘ ikki bosh bo‘lakli gap haqida ma’lumot bering va misol keltiring.
   
4. 
   Egasi topiladigan gaplar haqida ma’lumot bering va misol keltirinig.
   
5. 
   Ushbu gaplarni tahlil qiling:
   

1. 
   Yomg‘ir yog‘madi;
   
2. 
   Bugun Moskvadan ukam bilan uchib keldim;
   
3. 
   Bahor keldi.
   

16-AMALIY MASHG‘ULOT
BIR BOSH BO‘LAKLI (BIR SOSTAVLI) GAPLAR. ULARNIHG TIPLARI: EGASIZ VA KESIMSIZ BIR BOSH BO‘LAKLI GAPLAR
Reja:

1.