Hisob-kitob muomalalari auditining uslubiy muammolari

Xodimlar bilan boshqa muomalalar bo‘yicha hisob-kitoblar auditi

• Xodimlar bilan boshqa muomalalar bo‘yicha hisob-kitoblarni tekshirishni boshlashdan oldin, auditor korxonada mazkur hisob-kitoblarning qaysi turlari mavjud ekanligini aniqlaydi. Buning uchun quyidagi schyot-lardagi oborot va qoldiqlar sinchiklab tekshiriladi:
• 4710 - «Kreditga sotilgan tovarlar bo‘yicha xodimlarning qarzlari»;
• 4720 – «Berilgan qarzlar bo‘yicha xodimlarning qarzlari»;
• 4730 – «Moddiy zararni qoplash bo‘yicha xodimlarning qarzlari»;
• 4790 – «Xodimlarning boshqa qarzlari».

Xodimlar bilan boshqa muomalalarga doir hisob-kitoblar to‘g‘risidagi hisob va hisobot ma’lumotlarining mosligini tekshirish 4710-4790 schyotlar bo‘yicha hisob registrlari, Bosh daftar va balans ma’lumotlarini solishtirish yo‘li bilan amalga oshiriladi.

• Xodimlar bilan boshqa muomalalarga doir hisob-kitoblar to‘g‘risidagi hisob va hisobot ma’lumotlarining mosligini tekshirish 4710-4790 schyotlar bo‘yicha hisob registrlari, Bosh daftar va balans ma’lumotlarini solishtirish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
• Berilgan qarzlar bo‘yicha hisob-kitoblarni tekshirish yakka tartibda uy-joy qurish yoki boshqa ehtiyojlar uchun qarz berish to‘g‘risidagi shartnoma mavjudligi va uning to‘g‘ri rasmiylashtirilganligini aniqlashdan iborat. Muayyan xodimlarga qarz berish to‘g‘risida qaror chiqarilganligini aniqlash ham zarur. Berilgan qarzlarni aks ettirishga doir hisob yozuvlarini, xususan, berilgan qarzlar bo‘yicha foizlar hisoblangishini tekshirish lozim. Muddati o‘tib ketgan qarzlar mavjudligi, ularni undirish bo‘yicha qanday choralar ko‘-rishni va undirish imkoni bor-yo‘qligini aniqlash muhim. Ssuda oluv-chilarning qarzini hisobdan o‘chirish hollari puxta tekshirilishi kerak.

Moddiy zararni qoplashga doir hisob-kitoblarni tekshirish chog‘ida (4630, 9433-schyotlar) qarzdorlik faoliyatini muayyan shaxslar, vujudga kelish muddatlari va sabablari hamda xodim zimmasiga olib borilishining qonuniyligini tahlil qilish zarur. Tovar-moddiy zaxiralarni saqlash qoidala-riga rioya qilmaslik, ularning saqlanishi ustidan nazorat o‘rnatilmaganligi, o‘z vaqtida inventarizatsiya o‘tkazilmasligi yoki yuzaki o‘tkazilishi kamo-mad va o‘g‘irliklar sodir bo‘lishining asosiy sabablaridan hisoblanadi. Moddiy zaxiralarni qoplash bo‘yicha hisob-kitoblarning ishonchliligini tekshirish inventarizatsiya ma’lumotlarini umumlashtirish, rasmiylashti-rishning asoslanganligi va to‘g‘riligini nazorat qilish bilan bevosita bog‘liq. Tekshiruv jarayonida moddiy boyliklar kamomadining inventarizatsiya o‘tkazmasdan va inventarizatsiya natijalari bo‘yicha korxona rahbarining qarori (buyruq, farmoyish) qabul qilinmasdan sarf-xarajatlarga yoki ayb-dor shaxslar zimmasiga olib borilgan holatlar yo‘qligini aniqlash zarur.

• Moddiy zararni qoplashga doir hisob-kitoblarni tekshirish chog‘ida (4630, 9433-schyotlar) qarzdorlik faoliyatini muayyan shaxslar, vujudga kelish muddatlari va sabablari hamda xodim zimmasiga olib borilishining qonuniyligini tahlil qilish zarur. Tovar-moddiy zaxiralarni saqlash qoidala-riga rioya qilmaslik, ularning saqlanishi ustidan nazorat o‘rnatilmaganligi, o‘z vaqtida inventarizatsiya o‘tkazilmasligi yoki yuzaki o‘tkazilishi kamo-mad va o‘g‘irliklar sodir bo‘lishining asosiy sabablaridan hisoblanadi. Moddiy zaxiralarni qoplash bo‘yicha hisob-kitoblarning ishonchliligini tekshirish inventarizatsiya ma’lumotlarini umumlashtirish, rasmiylashti-rishning asoslanganligi va to‘g‘riligini nazorat qilish bilan bevosita bog‘liq. Tekshiruv jarayonida moddiy boyliklar kamomadining inventarizatsiya o‘tkazmasdan va inventarizatsiya natijalari bo‘yicha korxona rahbarining qarori (buyruq, farmoyish) qabul qilinmasdan sarf-xarajatlarga yoki ayb-dor shaxslar zimmasiga olib borilgan holatlar yo‘qligini aniqlash zarur.