Himoyaga ruxsat mut va t kafedra mudiri

-tashqi ma’lumotlar uzatish tarmoqlariga ulanish interfeysi, shu jumladan, global Internet tarmog‘iga ulanish;
-foydalanuvchilarning ma’lumotlar paketlarini yo‘naltirish va uzatish;
-paketlar bufferizatsiyasi va foydalanuvchi terminallari (UE) xabarnomasi, chiziqdan pastga uzatish uchun ma’lumotlar mavjudligi (DL);
-kerakli QoS parametrlariga muvofiq ma’lumotlar paketlarini belgilash;
-axborot paketlarini diagnostika qilish (masalan, ma’lumotlar oqimi modeliga asoslangan ilovalarni aniqlash) va PCRF tomonidan yaratilgan maqsadlarga muvofiq tarmoq siyosatini qo‘llash;
-trafikdan foydalanish bo‘yicha hisobotlarni taqdim etish;
IETF RFC 1027 yoki chekilgan ramkalar uchun IETF RFC 4861 [54] da ko‘rsatilganidek, ARP (manzil qarori bayonnomasi) so‘rovlarini o‘tkazish. Bundan tashqari, UPF bir va turli radio kirish texnologiyalari (agar mavjud bo‘lsa) o‘rtasida harakatlanishni qo‘llab-quvvatlash uchun langar nuqtasidir.
Foydalanuvchi ma’lumotlarini boshqarish moduli (UDM-Unified Data Management) Foydalanuvchi ma’lumotlarini boshqarish moduli (UDM) quyidagilarni ta’minlaydi:
-foydalanuvchi profillarining ma’lumotlarini boshqarish, shu jumladan foydalanuvchilar uchun mavjud bo‘lgan xizmatlar va tegishli parametrlar ro‘yxatini saqlash va o‘zgartirish;
-foydalanuvchi identifikatorlarini boshqarish (SUPI);
-3GPP AKA autentifikatsiya ma’lumotlarini yaratish;
-Foydalanuvchining profili ma’lumotlariga asoslangan kirish ruxsatnomasi (masalan, Rouming cheklovi);
-foydalanuvchi ro‘yxatga olishni boshqarish (ya’ni, AMF xizmatini saqlash);
uzluksiz xizmat aloqa sessiyasini qo‘llab-quvvatlash, ya’ni joriy aloqa seanslari uchun SMF/DNN tayinlanganligini saqlash;
-SMS xabarlarni yetkazib berishni boshqarish.
-Shu bilan birga, bir nechta turli xil UDMLAR bir xil foydalanuvchiga turli xil operatsiyalar uchun xizmat qilishi mumkin.
Birlashgan ma’lumotlar bazasi (UDR-Birlashgan ma’lumotlarni qayta tiklash) UDR turli obuna ma’lumotlarini saqlashni amalga oshiradi va udm FE, PCF FE, NEF FE chegara kirish elementlari bilan nudr dastur interfeyslariga ega.
5G qo‘llab-quvvatlash tarmog‘ida qurilish kontseptsiyasi NF (tarmoq funktsiyasi) tarmoq funksiyalarini va ushbu funktsiyalar (saqlash) tomonidan ishlab chiqarilgan va qayta ishlangan ma’lumotlarni saqlash tizimlarini ajratishni o‘z ichiga oladi. Shu bilan birga, tuzilgan va tuzilmaydigan ma’lumotlarni saqlash va qayta ishlash tizimlari (UDSF - Unstructured Data Storage Function), ya’ni aniq belgilangan tuzilishga ega bo‘lmagan yoki tuzilishi saqlash uchun ma’lum bo‘lmagan ma’lumotlarga ega bo‘lgan ma’lumotlar aniqlanadi. NF tarmoq funktsiyalari USDF ma’lumotlarni saqlash tizimlari bilan – N18 interfeysi orqali o‘zaro ta’sir qiladi.
UDSF dasturlaridan biri ro‘yxatdan o‘tgan foydalanuvchi terminallarining (UE) joriy kontekstlarini erkin foydalanish va harakatlanishni boshqarish modullarini (AMF) saqlashdir. Ushbu ma’lumot AMF guruh modellaridan biri (AMF Set) xizmatidan rejali chiqish va favqulodda vaziyat yuzaga kelganda, abonent sessiyalarining buzilmasligini ta’minlash uchun ishlatilishi mumkin. Ikkala holatda ham, AMF zahirasi UDSF da oldingi tomonidan saqlangan kontekstlardan foydalanib xizmatni oladi.
Tarmoq qatlamini tanlash funktsiyasi (NSSF-tarmoq Slice Selection Function) Tarmoq qatlamini tanlash funktsiyasi (NSSF) quyidagilarni ta’minlaydi:
-tarmoqda foydalanuvchi terminalini ro‘yxatdan o‘tkazish jarayonida tarmoq qatlamlari (tarmoq qatlamlari) ni tanlash (taqdim etilayotgan xizmat turiga, abonent terminalining uskunasi turiga, uning joylashgan joyiga va h. k.);
-maxsus terminalga xizmat ko‘rsatish uchun ishlatiladigan AMF modullarini aniqlash yoki konfiguratsiyaga asoslangan holda, NRF so‘rovi orqali AMF modullari ro‘yxatini aniqlash;
-dastlabki tarmoq qatlamlari haqida ma’lumotni saqlash (NSSAI - Network Slice Selection Assistance Information).
Siyosatni boshqarish funktsiyasi (PCF-Policy Control Function) Real vaqtda siyosatni boshqarish funktsiyasi (PCF) foydalanuvchi terminallarini xizmat ko‘rsatish sifati parametrlari (QoS) va tariflash qoidalarini o‘z ichiga olgan muayyan siyosatlarni shakllantiradi va belgilaydi. Shunday qilib, ma’lum bir turdagi trafikni o‘tkazish uchun turli xil xususiyatlarga ega virtual kanallar dinamik ravishda yaratilishi mumkin. Bunda abonent tomonidan talab qilinadigan xizmat talablari, uning profili, joylashuvi, tarmoqning yuklab olish darajasi, iste’mol qilingan trafik hajmi va h.k. hisobga olinishi mumkin. Eslatma: PCF PCF bilan bir xil PLMN-da joylashgan UDRGA aylanadi.
Majburiy qo‘llab-quvvatlash funktsiyasi (BSF-bog‘lovchi yordam funktsiyasi) Majburiy qo‘llab-quvvatlash funktsiyasi (BSF) PDU sessiyasini siyosat boshqaruvi (PCF) funktsiyasining muayyan misoliga bog‘lashni ta’minlaydi. Bunda 2 yoki undan ko‘p PCF tugunlari tarmog‘ida joylashtirilganda majburiy tarmoq elementi hisoblanadi. Shunday qilib, bir tomondan, BSF va PCF tugunlariga mahalliy BSF ma’lumotlar bazasida ulanish ma’lumotlarini ro‘yxatdan o‘tkazish, yangilash va o‘chirish imkonini beradi, boshqa tomondan, bir yoki bir nechta PDU sessiyasiga xizmat qiluvchi PCF haqida turli xil tarmoq (NF) va dastur (AF) xususiyatlarini taqdim etadi.
BSFGA qo‘yilgan ikkinchi vazifa va konvergent tarmoqlarga xos bo‘lgan Diameter proksi agenti yoki Diameter redirect agentining Rx interfeysi orqali (masalan, IMS tarmog‘ining P-CSCF-dan) so‘rovlarni tegishli PCF tuguniga yo‘naltirishni ta’minlab beradi.
Har bir bog‘langan PDU sessiyasi uchun BSF quyidagi ma’lumotlarni - DNN, maxsus terminal manzili - (IP yoki Ethernet MAC), S-NSSAI, IPv4 domen manzili, tanlangan PCF manzili va (agar mavjud bo‘lsa) - PCF instance ID (instance ID) ni saqlashi kerak. PCF BSFNI maxsus terminal manzilini (IP yoki Ethernet MAC) ozod qilish yoki o‘zgartirishning har bir haqiqati haqida xabardor qilishi kerak.
^“Bog‘langan” PCF manzilini olish uchun har qanday tarmoq elementi (masalan, NEF yoki AF) NBSF_Management_Discovery operatsiyasidan foydalanishi kerak, bu esa qidirish parametri (UE manzili, DNN, SUPI, GPSI, S-NSSAI, IPv4 manzil domeni) yoki uning bir qismidan qo‘shimcha ma’lumot olish uchun-3GPP TS 29.513, 3GPP TS 29.521 tavsiya qilinadi. Quyida majburiy funktsiyani o‘z ichiga olgan bir qator tartiblarning sxemalari ko‘rsatilgan. PCF uchun PDU majburiy sessiyasini yaratish va tarmoq (NF) yoki amaliy (AF) <sup>funktsiyasi tomonidan bog‘langan PCF manzilini talab qilish tartiblarini ko‘rsatadi.

1.5</sup>-rasm. Proksi agenti rejimida BSF

<sup>1.6-rasm. Proksi agenti rejimi

1.7-rasm. Redirect agenti rejimida BSF</sup>
Tashqi ilovalar bilan ishlashni ta’minlash funktsiyasi (NEF-tarmoq ta’sir qilish funktsiyasi) NEF 5G-C qo‘llab-quvvatlash tarmog‘i bilan tashqi platformalar va ilovalarning xavfsiz o‘zaro ta’sirini tashkil qilish imkonini beradi. Ushbu muammoni hal qilish uchun NEF: Platformalar va ilovalarga tarmoqning turli elementlari tomonidan yaratilgan muayyan hodisalarga obuna bo‘lish imkonini beradi va keyinchalik bunday voqealar yuzaga kelishi haqida xabar beradi (10-rasm). Masalan:
- ulanishning yo‘qolishi - ma’lum bir UE (AMF tomonidan aniqlanadi) bilan bog‘lanishni yo‘qotish tarmog‘ini aniqlash;
-UE reachability - muayyan UE bilan bog‘lanishni tiklash (AMF tomonidan aniqlanadi);
-joylashuv hisobotlari - joylashuv hisobotlari (AMF tomonidan aniqlanadi);
-Supi - PE association-tarmoq abonenti tomonidan terminalni o‘zgartirish IMSi ligasini o‘zgartirish - IMEI (UDM tomonidan aniqlangan).
5G tarmog‘ida muayyan UE haqida ma’lumotni taqdim etishga imkon beradi. QoS parametrlarini va tariflash qoidalarini (PCC) muayyan UE uchun boshqarish imkonini beradi.
NEF NFs dan olingan ma’lumotlarni standart Nudm interfeysi yordamida UDRDA tuzilgan ma’lumotlar sifatida saqlashi va uni boshqa NFs yoki tahlil qilish uchun qayta ishlatishi mumkin.
5G arxitekturasida ma’lumotlar uzatish tarmoqlari (Data Network) bilan foydalanuvchi terminallari (UE) ning o‘zaro ta’siri PDU sessiyalari (PDU Session-s) doirasida amalga oshiriladi. UE bir vaqtning o‘zida turli xil ma’lumotlarni uzatish tarmoqlari bilan bog‘lanish va turli xizmatlarni olish uchun bir nechta PDU sessiyalariga ega bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga, turli sessiyalar tarmoq Slicing konsepsiyasiga muvofiq turli xil tarmoq funktsiyalari orqali tashkil etilishi mumkin. PDU sessiyalari faqat foydalanuvchi terminali talabiga binoan yaratiladi. Biroq, 5G arxitekturasi amaliy funktsiyani (AF) xizmatni ishga tushirish tartibini (Application Triggering) UE-da ishga tushirishga imkon beradi. Ushbu protsedurani boshlash “Application trigger message” buyrug‘ining qisqa SMS-xabarining tanasida UE yo‘nalishi orqali amalga oshiriladi, bu esa foydalanuvchi terminalida o‘rnatilgan tegishli dasturni qabul qilib, sessiya PDU ni yaratishni talab qilishi mumkin.
Yashirin foydalanuvchi identifikatori-SUCI (obuna yashirin identifikator) Xalqaro doimiy abonentning xizmat obunasi identifikatori (5G SUPI) ning shifrlangan nusxasi va undan qochish imkonini beradi 5G SUPI tarmoq orqali tarmoq orqali ochiq shaklda, hatto tarmoqdagi foydalanuvchi terminalini dastlabki ro‘yxatga olishda (boshlang‘ich attach). Supini himoya qilish uchun elliptik egri (elliptik Curve Integrated Encryption Scheme – ECIES) asosida kriptografik sxema qo‘llaniladi. SUPI shifrlash uchun ishlatiladigan ommaviy kalit USIM kartasining xavfsiz xotirasida saqlanishi kerak; foydalanuvchi identifikatorini (SIDF) olishning funktsional elementida maxsus kalit mavjud. Shu bilan birga, mamlakatning mobil kodini (MCC) va mobil tarmoq kodini (MNC) o‘z ichiga olgan va signal trafigini yo‘naltirish uchun ishlatiladigan SUPI qismi shifrlanmaydi. 3GPP maxsus terminalda (standart variant) va USIM modulida SUPI shifrlash imkoniyatini beradi. Aloqa operatori tarmog‘i va foydalanuvchi terminali, shuningdek, foydalanuvchi identifikatorini himoya qilish amalga oshirilmaydigan nol sxemasi (null-scheme) ni qo‘llab-quvvatlashi kerak.


1.3 5G texnologiyasi xususiyatlari va afzalliklari

5G texnologiyasi barcha mavjud uyali simsiz texnologiyalardan foydalanadi (2G, 3G va 4G). Yuqori o‘tkazuvchanlikdan tashqari, ushbu texnologiya foydalanuvchilari va provayderlariga quyidagi xususiyatlarni taqdim etadi.

• 
  Xizmat ko‘rsatuvchi provayderlar uchun yaxshi daromad.
  
• 
  Birgalikda mumkin va oson bo‘ladi.
  
• 
  Kam batareya quvvati iste’moli.
  
• 
  Belgilangan hududa yaxshiroq qamrov va yuqori ma’lumotlar tezligi.
  
• 
  Bir vaqtning o‘zida bir necha ma’lumotlar uzatish yo‘llari.
  

SDR (ingl. Software Defined Radio - Dasturiy ta’minot bilan belgilangan radio) asosida yanada xavfsiz moslashuvchan arxitekturadir. Unda

• 
  oliy tizimi spektral samaradorligi;
  
• 
  Inson salomatligi uchun zararsiz hisoblangan;
  

• 
  Kengaytirish infratuzilmasini kam xarajatlar uchun arzon to‘lovlari
  
• 
  sahifalar QoS(xizmat sifati);
  
• 
  Ultimate yuklab olish va ma’lumotlarni yuklash tezligi keng polosali kabel internet kabi foydalanuvchlarga katta tajriba beradi;
  
• 
  bunday 5G dongle kabi qurilmalar USB kuch ishlaydi.
  

1.3-jadval.
^{5G texnologiyasining xususiyat}

Spetsifikatsiya / Xususiyat	5G qo‘llab-quvvatlash
Tarmoqli kengligi	1Gbit/s yoki undan yuqori
Chastotalar diapazoni	3 uchun 300 GHz
Standart(access texnologiyalari)	CDMA/BDMA
Texnologiyalar	Yagona IP, keng polosali, LAN/PAN/van/VLAN va 5G asosidagi texnologiyalarning uzluksiz integratsiyasi
Ilovalar/Xizmatlar	giyilebilir qurilmalar, dinamik axborot kirish, HD oqim, silliq global Rouming
asosiy tarmoq	tekis IP tarmoq, 5G tarmoq interfeysi (5G-NI)
Handoff	vertikal, gorizontal
Peak Ma’lumotlar Tezligi	Taxminan. 10 Gbit/s
Katak Chetidagi Ma’lumot Tezligi	100 Mbit/s
Kechikish	1 ms dan kam

_{5G - bu tarmoqning yangi turi hisoblanadi: bunda nafaqat zamonaviy keng} polosali mobil aloqa xizmatlarini yaxshilaydigan, balki qurilmalar va xizmatlarning xilma-xilligini qo‘llab-quvvatlaydigan va yangi ishlab chiqarishni rivojlangan ishlash samaradorligi va yangi tarmoqlarini bog‘laydigan innovatsion platformadir. 5G ulgurji xizmatlardan chakana savdodan tortib to ta’limgacha, transportdan ko‘ngilochar transportgacha va ular o‘rtasidagi barcha xizmatlarni qayta ko‘rib chiqadi. Biz 5G ni texnologiya sifatida avtomobil va elektr energiyasidagi transformator deb bilamiz.
Umuman olganda, 5G-dan foydalanish holatlari ulangan xizmatlarning uchta asosiy turiga keng tasniflanishi mumkin:

•